Sosyal Devlet Nedir? Özellikleri ve Sosyal Devletler

Sosyal devlet; devletin piyasa ekonomisinin, doğal afet, savaş veya diğer öngörülemeyen gelişmelerin toplumda yarattığı aksaklık ve eksiklikleri gidermek için toplumsal ve ekonomik müdahalelerde bulunduğu bir yönetim anlayışıdır. Sosyal devlet anlayışı vatandaşların sağlık, eğitim, barınma gibi ihtiyaçlarını karşılayarak belirli bir refah seviyesini hedeflediği için sosyal devlete refah devlet de denilir.

Devletlerin ortaya çıktığı ilk zamanlardan itibaren toplumda ihtiyaç sahiplerine yönelik devlet eliyle müdahalelerin olduğu bilinmektedir. Günümüz sosyal devlet anlayışı ise sanayi devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimi sonrası farklı toplumsal sınıflar ortaya çıktığı ve bu sınıflar arası uçurum açıldığı için çatışma kaçınılmaz olmuştur. Demokrasinin de yükselmeye başlamasıyla sosyal devlet anlayışı, her vatandaşın eşit olduğu görüşüne uygun olarak toplumsal ve ekonomik düzenlemeler yapar. Böylece bütün vatandaşları eşit şartlara ulaştırmaya çalışır.

Sosyal Devlet Anlayışının Özellikleri Nelerdir?

• Müdahalecidir.
• Sosyal devlette fırsat eşitliği önemlidir.
• Düzenleyicidir.
• Girişimcidir.
• Sosyal devletlerde genel olarak karma ekonomi modeli uygulanır.
• Sosyal devlette demokrasinin uygulanması önemlidir.
• Vatandaşlarına asgari yaşam şartlarını sağlamaya çalışır.
• Vatandaşların refahını gözetir.
• Bireylerin hak ve özgürlüklerine önem verir.

Sosyal Devlet Anlayışının Gerekleri Nelerdir?

• Sosyal devlet, eğitim ve öğretime önem vermelidir.
• Sosyal devlet, çevrenin korunmasından kent düzenlemesine kadar geniş alanda vatandaşları etkileyecek girişimlerde bulunur.
• Kamu kaynaklarını kullanır.
• Teknik gelişmelerle ekonomiyi vatandaşların yararına göre harmanlar.
• Sadece sayısal gelişmeye değil bütün vatandaşların yaşam kalitesine önem verir.

Sosyal Devletler Hangileridir?

Sosyal devlet örnekleri şu şekildedir;

• İsveç
• Norveç
• Danimarka
• Finlandiya
• Hollanda

Sosyal Devlet Anlayışı Ne Zaman Ortaya Çıktı?

Tarih boyunca tartışılan sosyal devlet kavramının kökenleri eskilere dayanmaktadır. Doğal afetler, savaşlar ve diğer krizler insan yaşamını etkiledikçe devletlerin toplum yaşamındaki rol ve fonksiyonları değişmiştir. İnsanların refah seviyelerini maksimize etmek ve toplumsal hayatı etkileyen olumsuz durumları en aza indirgemek veya tamamen ortadan kaldırmak için devlet müdahalesi gerekmiştir. Bu durum sosyal devletin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Günümüzde genel olarak bilinen sosyal devlet anlayışı ise daha çok 19. Yüzyılda sanayileşen batı ülkelerinde şekillenmiştir. 1970’lere kadar hızla gelişim gösterdikten sonra yaşanan ekonomik krizlerle sosyal devlet anlayışı uygulama bakımından terk edilmeye başlanmıştır.

Sosyal Devlet İlkesi Hangi Anayasada Yer Almıştır?

Dünyadaki gelişmelere paralel olarak sosyal devlet anlayışı Türkiye’de de gelişmiştir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra demokratik ülkeler refah devlet anlayışına uygun düzenlemelere anayasalarında yer vermiş böylece refah devlet anlayışı daha da yaygınlaşma olacağı bulmuştur. Sosyal devlet ilkeleri Türkiye’de ilk kez 1961 Anayasasın’da düzenlenmiştir. Bu düzenleme Türkiye’de sosyal devlet anlayışının uygulanmasını ve benimsenmesini kolaylaştırmıştır. 1961 Anayasası insan haklarına uygun olarak sosyal güvenliğin garanti altına alındığı ilk anayasa olsa da 1982 Anayasası’nda da refah devlet ilkelerine yer verilmiştir. Yani Türkiye bir sosyal devlettir. Anayasada bir çok madde sosyal devlet ilkelerine uygun olarak düzenlenmiştir.

Sosyal Devlet Anlayışının Karşıtı Nedir?

Sosyal devlet anlayışının kapitalist sistemin karşıtı olduğu söylenebilir. Çünkü kapitalist sistemin bozduğu gelir dağılımının sonuçlarını sosyal devlet anlayışı düzeltmeye çalışır. Sosyal devletin gelir kaynağı kamu kaynakları yani vergiler olduğu için vergi mükellefleriyle sosyal güvencelerden yararlanan insanlar karşı karşıyaymış ya da farklı sınıfa mensup insanlarmış gibi bir durum oluşur. İkisi toplumsal yapı arasındaki dengeyi kurmaya çalışan siyasiler veya diğer sosyal devlet ilkelerini düzenleyen kamu görevlileri bir yandan da sistemdeki bu aksaklıkları saklamaya çalışır.

Türkiye Sosyal Devlet Mi?

1961 ve 1982 Anayasalarında belirliden sosyal devlet anlayışı ilkeleri doğrultusunda türkiye sosyal bir devlettir. Uygulamadaysa sosyal devletin ekonomik, demokratik ve ve diğer toplumsal alanlarda müdahale etmesi gereken alanlar olduğundan ve bunlar ekonomik kriz, savaş veya diğer doğal afetlerle sürekli değişen ihtiyaçları içerir. Bu değişkenlik devletin uygulamada yetersiz kaldığı tartışmalarını da beraberinde getirmektedir. Yani yasalarca belirtilse de uygulama da sosyal devlet anlayışının olmadığı veya yetersiz olduğu çokça tartışma konusu olmuştur.

İlginizi Çekebilir: Dezavantajlı Grup

Almanya Sosyal Devlet Mi?

Almanya’da Anayasa’nın 20. Maddesinde ‘Almanya Federal Cumhuriyeti demokratik ve sosyal bir federal devlettir’ ibaresi geçmektedir böylece sosyal devlet ilkeleri Almanya’da anayasal güvence altına alınmıştır. Yani Almanya sosyal devlettir. Ayrıca Alman Şansölyesi Otto von Bismarck’ın yönetimi altındaki hükümet 1883 yılında ilk defa sosyal sigorta uygulamasını başlatmıştır ve bu uygulama çerçevesinde gelişen düzenlemelerle Almanya sosyal devlet tartışmaları, araştırmaları ve uygulamalarında önemli bir ülke haline gelmiştir.

ABD Sosyal Devlet Mi?

ABD’de de günümüzdeki bir çok yönetim gibi karma ekonomi modeli uygulanır. Yani serbest piyasa ekonomisi desteklendiği gibi sosyal hak ve hizmet uygulamaları da vardır. Sosyal devlet anlayışına uygun düzenlemelerin yeterli olup olmadığı ise tartışılan başka bir konudur.

İngiltere Sosyal Devlet Mi?

Yaşlıların, çocukların, yoksulların ve diğer sosyal güvenceye ihtiyaç duyan kesimlerin haklarının kanunlarla düzenlendiği İngiltere bir sosyal devlettir. İngiltere’de birçok sosyal devlet ilkesi geniş bir uygulama alanına sahiptir.

Kanada Sosyal Devlet Mi?

Hem kısa hem uzun vadede vatandaşların sorunlarına destek olmak üzere sistemin şekillendiği Kanada örnek bir sosyal devlettir. Çocuklar, yaşlılar, sosyal konut, işsizler, emekliler ve sağlık gibi birçok sosyal hizmet programı geçmişten günümüze gelişmiş ve değişen ekonomik veya demografik yapılar gibi sorunlar karşısında sürekli kendini yenilemiştir. Şu anda karşılaştığı en büyük sorunun yaşlı nüfusunun artması olan Kanada hükümeti her geçen yıl sosyal hizmet faydalanıcılarının sayısı artsa da sosyal devlet uygulamalarındaki başarısını sürdürüyor.

Rusya Sosyal Devlet Mi?

20. Yüzyılın ikinci yarısında Sovyetler Birliği’nde sosyal güvenlik hakları hukuk sisteminde bağımsız bir şekilde oluşmaya başlamıştır. 1990’lı yıllarda Rusya’nın piyasa ekonomisine geçmesiyle bu alandaki gelişmeler de etkilendi. 1993 Anayasasıyla hastalık, ölüm, yaşlılık, çocukların eğitimi gibi konular sosyal devlet anlayışı ilkelerine uygun bir şekilde anayasal güvence altına alındı. Ayrıca herkesin sağlıklı yaşam hakkı, aile kurumu gibi bireysel ve toplumsal konular devlet güvencesi altındadır. Böylelikle denilebilir ki Rusya bir sosyal devlettir.

KAYNAKÇA

• YAY Serdar (2014) Tarihsel Süreçte Türkiye’de Sosyal Devlet
• GÖREN Zafer (1997) Sosyal Devlet İlkesi ve Anayasa Hukuku Açısından Yaşam Kalitesi
• BULUT Nihat (2020) Sosyal Devletin Düşünsel Temelleri ve Çağdaş Sosyal Devlet Anlayışı
• KALKAN Murat (2020) Almanya’da Sosyal Politika – Sosyal Devlet
• DİVLELİ Sami (2019) Kanada Sosyal Refah Sistemine Genel Bakış
• SÖZER Ali Nazim (2010) Rusya Sosyal Güvenlik Sistemi

Nagihan Akın’ın Diğer Yazısı: Sosyal Grup