Sosyoloji bölümü tanıtımı kapsamında ele aldığımız yayında geçen ‘‘göç sosyolojisi” bölümüne itafen yazılmıştır. Sosyoloji bölümü tercih edecek adaylar için ayrıntılı olarak hazırlanan ”sosyoloji bölümü” yayını ile birlikte, bölüme bilinçli olarak gelen gençlerin artması hedefleniyor.
Göç Sosyolojisi
ÖZET: Göç geçmişten günümüze kadar var olan ve süregelen bir olgudur. Başta sosyoloji olmak üzere göç olgusu üzerine sosyal bilimler alanında farklı disiplinlerde de çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Göç, sosyoloji için önemli bir yer tuttuğundan sosyolojisi disiplininin bir alt dalı olan göç sosyolojisi adı altında işlenmektedir. Göç sosyolojisi; göç eden toplumların ve göç alan toplumların yaşamış olduğu değişikler, etkileşimler, göçün neden olduğu kimlik problemleri, aralarında yaşamış oldukları kültürlerarası etkileşim gibi birçok kavramın üzerinde durmaktadır.
Anahtar Kelimeler: göç, göç sosyolojisi
Göç geçmişten günümüze kadar var olan ve süregelen bir olgudur. İnsanlık tarihi ile birlikte başlayan ve varlığını koruyan bir olaydır. Başta sosyoloji olmak üzere göç olgusu üzerine sosyal bilimler alanında farklı disiplinlerde de çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Pek çok bilim dalında farklı olarak tanımlansa da göç belli bir bölgede yaşayan nüfusun belli bir kesiminin çeşitli ve farklı nedenlerle, bulunduğu yerden kalkıp başka bir yere yerleşmek üzere ya da nispeten sürekli olarak Birleşmiş Milletlerce en az bir yıl süreyle gitmesi anlamına gelir. Ülke içi (iç göç) ve ülkeler arası (dış göç) bir nüfus hareketi olan göç; ekonomik, sosyal ve siyasal nedenlerle ortaya çıkar ve temelde sanayi toplumunun bir niteliği olarak sunulur. Buna göre, kırsal alanlardan, kentlere doğru olan iç göç hareketleri, ilk kez sanayi devrimi sırasında büyük bir ivme kazanmış; bunun sonucunda da kırsal alanlardan kentlere doğru büyük göç dalgaları yaşanmıştır. Göç eden bireyler gittikleri yerlere kendi kültürlerini taşımak isterler çünkü yabancı oldukları bir yerde kimliklerini kaybetmek istemezler fakat yapılan çalışmaların çoğunda göç eden kişilerin göç ettikleri yerlere her ne kadar kendi kültürlerini taşımak isteseler de mutlaka gittikleri toplumların kültürlerinden etkilendiği görülmüş, kimlik problemleri yaşadıklarının analizleri yapılmıştır. Göç için savaşlar, afetler, yiyecek temini, dini ya da siyasi baskılar gibi itici nedenlerin yanında daha iyi gıda temini, eğitim ve sağlık, daha yüksek sosyo-ekonomik düzey veya özgürlük gibi çekici faktörler de rol oynamaktadır. Göç, ister farklı ülkeler arasında, isterse aynı ülke sınırları içerisinde olsun, yaşanan bölgenin olumsuz çevresel, ekonomik, siyasal ya da kültürel koşullarından kaçmak veya gidilecek yerin bu gibi avantajlarından yararlanmak maksadıyla yapılmaktadır. Genel olarak temelde ekonomik faktörler rol oynamaktadır. İnsanların göç kararları üzerinde etkili olan bir diğer sosyal olgu ise akrabalık, hemşerilik ve aile bağları gibi yakın ilişkilerdir. Daha önce göç etmiş kişilerin olumlu tutumları, söylemleri diğer yakın çevrelerinin de göç etmesinde ve ayrıca göç edilecek yerde yeni bir barınak ve iş bulmada kolaylık sağlama konusunda etkili olabilmektedir. Göç, sosyoloji için önemli bir yer tuttuğundan sosyolojisi disiplininin bir alt dalı olan göç sosyolojisi adı altında işlenmektedir. Göç sosyolojisi; göç eden toplumların ve göç alan toplumların yaşamış olduğu değişikler, etkileşimler, göçün neden olduğu kimlik problemleri, aralarında yaşamış oldukları kültürlerarası etkileşim gibi birçok kavramın üzerinde durmaktadır. Göçler toplumsal değişimlerin en temel unsuru olarak farklı dinlere, kültürlere, fiziksel yapılara ve dillere sahip olan toplulukların karşı karşıya olmalarını sağlamış ve bu toplulukların bir arada olmaları, etkileşim içinde olmalarına vesile olmuştur. Göç hem göç edilen yer için hem de terk edilen(göç veren) yer üzerinde bıraktığı toplumsal, kültürel, ekonomik etkilere neden olduğundan özellikle sosyolojinin ilgi alanına girmektedir. Göç sadece insanlara özgü bir hareket değildir. Göç sosyolojisi; göç eden bireylerin ve grupların çeşitli sorun alanlarını kapsayan araştırmalar ve bulgularına ilişkin büyük birikime sahiptir. Göç toplumlarda her zaman boy gösteren bir olgu olacaktır. Geçmişten günümüze devam eden ve gelecekte de etkisini sürdürecek bir olgudur. Göç üzerine yapılan ilk çalıma Ravenstein’in göç kanunları çalışmasıdır. Ravenstein göçü 7 başlıkta incelenmiştir. 1- Göç ve Mesafe 2- Göç ve Basamakları 3-Yayılma ve Emme süreci 4- Göç Zincirleri 5-Doğrudan göç 6- Kır Kent Yerleşimcileri Farkı 7- Kadın ve Erkek Farkı olarak incelemiştir. Daha sonra Everett Lee ise göçü İtme ve Çekme Kuramı olarak incelenmiştir. Bu kuramlardan sonra göç üzerine farklı kuramlar oluşturulmuştur.
Sonuç olarak göçler toplumların ilişki ve etkileşim içinde olmalarını, değişimin ve dönüşümün mümkün kılındığı temel değişim dinamiklerindendir. Bundan dolayı sosyoloji alanında yapılan ve göçün değişen özelliklerine, nedenlerine, göç sürecine ve sonuçlarına odaklanan dönemsel ve kuramsal sosyolojik bakış açısı ile yaklaşmaktadır.
Kaynakça: https://www.researchgate.net/publication/335716297_Sosyolojik_Bir_Olgu_Olarak_Goc_Tanimi_Nedenleri_ve_Goc_Kuramlari
HAZIRLAYAN : Sevgi Sezgin – Bingöl Üniversitesi
