Rasyonelleşme, kişisel olmayan ilişkiler çerçevesinde, çevrelerindeki dünya üzerinde daha fazla denetim kurmak için toplumsak aktörlerin bilgiye giderek daha çok başvurmaları şekilde akılcı bir düşünme biçimi olarak tanımlanabilir. Demir kafes terimi de bu noktada devreye girmektedir. Rasyonelleşme kavramı, Weber sosyolojisinin merkezinde yer alır. Modernliği açıklarken de rasyonelleşme üzerinden ele almaktadır. Weber, rasyonelleşmeyi; büyü bozma aracı olarak görmektedir. Rasyonelleşme ile birlikte insanlar zincirlerini kıracak ve akıl çerçevesinde hareket edecektir. Weber’e göre; rasyonelleşme-demokrasi ve bürokrasi bir zincir şeklindedir. Rasyonelleşme ile birlikte demokratik gelişimler meydana gelmiştir ayrıca kapitalizm de gelişmeler olmuştur. Bürokratikleşme ile demokrasi birlikte gelişim göstermiştir. Kaynakları ise rasyonalleşmedir. İnsanlar, rasyonelleşme ile birlikte özgürlük arayışına girmişlerdir ve bunun sonucunda da demokrasiyi benimsemişlerdir. Demokrasini gelişimi için de bürokrasiyi kullanmışlardır.
Rasyonelleşme Çerçevesinde Dijitalleşmeye Bakış
Dijitalleşme ile rasyonel toplumları etkisi altına almış ve insanı yaratıcı olmayan bir vaka haline getirmiştir yeni dünya düzeninde insanın hayal gücü, yaratıcılığı azalacaktır ve Weber’in gördüğü rasyonellik verimli fakat tüm bunların toplamında insan ruhunu ezen onun değimi ile bireyi ve ruhunu ”Demir kafese” yerleştiren bir hale dönüşecektir. Rasyonelleşme 21.yy konjonktüründe yoğun dijitalleşme ile birlikte okunması zaruri bir kavramdır. Weber’in içine doğduğu toplumsal süreçler içerisinde kapitalizm ile rasyonelleşme arasında ilişki kurmak çok anlamlı iken günümüz toplumlarında kapitalizmin önümüze sunduğu sosyal medya mecraları ve e-ticaret forumları; aynı zamanda Apple Watch gibi gündelik yaşam asistanları ile hayatımızın dışsal olarak formalize edilmesi söz konusudur. Burada bize imkan olarak sunulan pek çok App, aslında bizi onları birer ihtiyaç olarak algılamamız bağlamında ”demir kafese” sokmaktadır. Dijitalleşmenin artması ile birlikte kapitalizm daha fazla hayatımızda yer alacak ve gelişecektir. İnsanlar, özgürleştiğini sanacaklar fakat, demir kafesin içerisine gireceklerdir.
Bir önceki yazı da kaleme alınan Simmel’in Nesnel kültür ve öznel kültür kavramları çerçevesinde dijitalleşmeye bakış yazımı da okuyabilirsiniz. Yazı linki: https://www.sosyologer.com/dijitallesmeye-simmelin-nesnel-kultur-kurami-ile-bakmak/
