Çatışmacı kuram, eşitsizlikler ve sınıf çerçevesinde analizler gerçekleştirmektedir. Çatışmacılar; aileye, yaşlılığa, toplumsal cinsiyete,eğitime ve bunlar gibi birçok konuya yorum yapmıştır ( İşlevselcilerden farklı olarak). Bu yazımızda sosyoloji bölümüne yeni başlamış olan bireyler için bu çatışmacı yaklaşım ‘’Öz’’ bir biçimde işlenmiştir. Ayrıntılar ise şu şekilde;
Başlıklar
Çatışmacı Kuramın Özellikleri
Çatışmacı kuramın özellikleri, madde madde verilmiştir. İlerleyen bölümlerde bu özellikler baz alınarak İşlevselcilikle farkları ele alınacaktır.
- Çatışmacı kuram toplumsal ilişkilerin maddi,politik ve sosyal bağlamda eşitsizlikler temelinde sınıfları oluşturduğunu öne sürmektedir.
- Karl Marx’ın diyalektik materyalizm anlayışına dayanır.
- Eleştirel yaklaşımının odağına kapitalizmi ve kapitalizmin aygıtlarını almaktadır.
- Çatışmacı teori üretim araçlarına sahip olan ve toplumda küçük bir kesimi ifade eden sınıfın toplumun diğer üyelerini sömürdüğünü anlatmaktadır.
- Çatışmacı yaklaşıma göre gündelik hayat farklılıklardan oluşur ve bu farklılıklar daima çatışmaktadır.
- Çatışmacı yaklaşımda aile üretim araçlarını elinde tutan sınıfın toplumsal yaşamı denetleyebilmek için kadınları ve çocukları sömürebilmek için uydurmuş olduğu bir araç olarak tanımlanır.
- Çatışmacı kuram mikrodan makroya gelişen tüm gerilimler için ele alınabilmektedir.
- Marksist temelli çatışmacı yaklaşıma göre diyalektik olarak zıt kutupların çatışmaları birliği evrensel birliktir.
- Çağdaş çatışma teorisyenleri Marksist sınıf çatışması anlayışından ziyade çıkarların çatıştığını söylemektedirler.
- Çatışma kuramına göre çatışma bir süreçtir.
- Çatışmacı yaklaşım ve feminizm ilişkisi sosyalist feminizme dayanmaktadır.
- Çatışmacı kuram temelli sosyalist feminizm, yapısal bir eşitsizlik sebebi olarak gördükleri sınıf odaklı eşitsizlikler içerisinde kadının baskılandığını ve ikinci plana atıldığını söylemektedir.
Çatışmacı kuramın en temel kavramları; çatışma, rekabet, anlaşma, mücadele, kaynaklar, kıtlık, çıkar, değişme, güç ve sınıf olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çatışmacı Yaklaşımın Temsilcileri
Çatışmacı yaklaşımın öncüsü olarak Karl Marx’ı görmekteyiz. George Simmel ,Wright Mills , Lewis Coser , Ralf Dahrendorf gibi isimler çatışmacı yaklaşımın temsilcileri arasındadır.
- Karl Marx, üretici güçlere örnek verdiği emek ve sermaye açısından sınıf temelli çatışmadan bahsetmektedir.
- George Simmel sosyolojinin farklı alanlarında yaklaşımları olan bir düşünürdür ve çatışma teorisi üzerine de görüş bildirmiştir. Simmel, sosyal çatışma ve çıkar çatışmaları dışında düşman içgüdülerin çatışmasının çatışmayı beslediğini ileri sürmektedir.
- Wright Mills, insanların çıkar çatışmalarından doğan sosyal yapının araçlarının çıkar çatışmalarının sürdürülmesinde aracı olduğu ve çatışmanın devamlılığına hizmet ettiğini söylemektedir.
- Lewis Coser, rakiplerini etkisiz hale getirmek için muhaliflerin yarattığı çatışmaların, iktidar ve iktidar aygıtlarına yönelik değerler üzerine gerçekleştiğini söylemektedir. Karşı tarafı etkisiz hale getirmek ve savuşturmak amacı vardır.
- Ralf Dahrendorf çatışma teorisini sanayi toplumlarındaki sınıf çatışmalarına dayandırır. Ancak ona göre sanayi toplumları farklılaşma ve değişme gösterdikçe devlet girişimleri ve sanayi girişimlerinde yaşanan gelişmeler yumuşak bir çatışmaya dönüşmüştür. Kurumsallaşma arttığı zaman minimum şiddette çatışmanın görüldüğünden bahseder.
Çatışmacı Kuram ve İşlevselci Kuram Karşılaştırması
- İşlevselci ve çatışmacı kuramın farklarından birisi çatışma teorisinde toplumun temelinde çatışma, işlevselci teoride toplumun temelinde uyum ve uzlaşma olmasıdır.
- Çatışmacı yaklaşıma göre normlar güç sahiplerin koyduğu ve onların çıkarlarını koruyan bir unsurken, yapısal işlevselci yaklaşıma göre normlar bütünleştiricidir.
- İşlevselcilik, toplumsal sistemin unsurları fonksiyonel olarak etkileşirken, çatışmacı teoride her daim bir gerilim vardır.
- İşlevselci teori çatışmaya ve uyumsuzluğa negatif bir tutum içindedir. Çatışmanın toplum açısından olumlu bir işlevi olduğunu düşünmezler. Çatışmacı teori ise çatışmanın, bir toplumun olumlu yönde değişimi ve gelişimi için gerekli olduğunu söylemektedir.
- Çatışma teorisi toplumsal değişmenin temeline sınıflar arası çatışmaları koymaktadır. İşlevselci yaklaşım ise çatışma olsa dahi dengenin her daim çatışmayı önleyeceğini ve çatışmaya karşı baskın geleceğini söylemektedir.
Sınavda Çıkabilecek Sorular
1) Çatışma teorisini açıklayınız.
2) Çatışma teorisinin temsilcileri kimlerdir? Görüşlerini kısaca yazınız.
3) Karl Marx’ın çatışma teorisi neye dayanmaktadır ?
4) Çatışmacı ve işlevselci yaklaşıma göre toplumsal değişmeyi açıklayınız.
5) Din, yaşlılık, toplumsal eşitsizlik, eğitim konularını çatışmacı kuram perspektifinden değerlendiriniz.
6) Çatışmacı teori ile işlevselci yaklaşımın farkları nelerdir?
7) (Bir olay verilir) Çatışmacı ve işlevselci yaklaşım perspektifinden inceleyiniz.
Kaynakça:
Polama, M. M. (1993). Çağdaş sosyoloji kuramları. Gündoğan Yayınları.
Yener, S. (2018). Sosyolojik kuramlar çerçevesinde aile ve girişimcilik ilişkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 869-878.
Bayburt Üniversitesi, İ., & Yurttaş, S. (2020). TEMEL SOSYOLOJİK YAKLAŞIMLAR VE EĞİTİM.
Türkdoğan, O. (1978). Marksizmin sınıf modeli. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1-2).
