Türkiye’deki Beyin Göçü Olgusunun Sebep Sonuç Bağlamında İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı beyin göçü bağlamında kendini çeşitli konularda gerçekleştirme ihtiyacı hisseden ekonomik kaygılar, sağlık, güvenlik, Siyasal politikalar, kültürel zemin ve fiziki şartlar nedeniyle iyi eğitim görmüş, yetenekli ve alanlarında uzmanlaşmış kişilerin menşei ülkelerinden bir başka ülkeye göç etmesinin altında yatan sebeplerin araştırması ve bu sebep ve sonuçların anlaşılması için çerçeve sunmaktır. Kavramsal olarak beyin göçünün tanımı yapıldıktan sonra beyin göçü oluşum şekline göre altı farklı kategoride ele alınıp beyin göçüne ilişkin teorik yaklaşımlar açıklanmıştır.  Bu araştırmamızda, nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine mülakat tekniği gerçekleştirilmiş olup yurtdışına beyin göçü yapmış 6 nitelikli bireyle yapılmıştır. Beyin göçü için tercih edilen ülkeler İngiltere, Almanya, Abu-Dabi’dir. Katılımcıların  %66,7 ‘si erkek % 33,3’ü kadın bireylerden oluşmaktadır. Katılımcılardan bir tanesi akademisyen-spiker diğer 5 tanesi mühendislik alanlardan mezundur. Araştırmada elde edilen veri ve bulguların yanı sıra TUİK tarafından açıklanan Uluslararası Göç İstatistikleri, dünyadaki kronolojik beyin göçü hareketleri ile Türkiye deki beyin göçü hareketleri hakkında bilgiler ile 2019 ‘’beyin göçü’’ istatistiklerine de yer verilmiştir.

Anahtar kelimeler: Göç, Beyin Göçü, Transnasyonalizm

Giriş

İlginizi Çekebilir

Türkiye’de İç Göçün Kurumsal Bir Değerlendirmesi: Kastamonu’dan İstanbul’a Göç Örneği

Bu çalışmada problem, amacı ve sınırlılıklarıyla ilgili tanımlar yer almaktadır. 20.yüzyılın en güçlü sermayesi bilgiyle donatılmış beyin gücüdür. Bilime ve eğitim öğretim ar-ge çalışmalarına verilen önem her geçen gün artmaktadır.  Transnasyonel transfer anlamına gelen beyin göçü olgusu az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerden çok gelişmiş ülkelere yüksek nitelikli bireylerin göçünü ifade etmektedir. Beyin göçü her dönem var olmakla beraber son yıllarda daha çok ivme kazandığı da istatiksel veriler ile gözler önüne serilmektedir. Bu istatiksel verilere bakıldığında Türkiye beyin göçü veren en fazla 34 ülke içinde 24. Sırada yer almaktadır. Bir toplumun gelişmişlik düzeyi bilim ve teknoloji üretmesiyle artar. Üniversite mezunlarının%70’nin meslekleriyle ilgili iş bulamaması sonucunda alakasız işlerde çalışması, eğitim ve öğretim sistemindeki çarpıklıklar yabancı dilde eğitimin yetersizliği ve ar-ge, teknolojik gelişmelere yapılan yatırımların sınırlılığı problem yaratmaktadır. Sebep ve sonuçları bağlamında itici ve çekici etkenler ışığında beyin göçü olgusunun önemi, sorunsalları ve amacını detayları ile bu çalışmada açıklamak amaçlanmıştır. Unutulmaması gereken bir başka etken de beyin göçü verilen ülkelerdeki yüksek nitelikli bireylerin menşei ülkelerine döviz havaleleri ve diaspora faaliyetleri sağlamasıdır. Türkiye’yi çekim merkezi haline nasıl getirebilmemizle ilgili kısım önerilerde bulunmaktadır.

Beyin göçleri daha çok ekonomik ve siyasi nedenlere dayanır. Bir ülkedeki ekonomik koşulların yetersiz olma­sı ve siyasi baskılar beyin göçlerini artırmaktadır. Bunun yanı sıra bilim ve teknoloji politikalarındaki yanlışlıklar, işsizlik, eğitim sistemindeki çarpıklıklar beyin göçlerini doğuran diğer nedenler arasında gösterilebilir (Günay, 2017).

Göç Kavramı

Göç’ün tanımın da Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitme işi, taşınma veya Çalışmak ve kendine daha iyi yaşama olanakları bulmak umuduyla, insanların oturdukları yeri bırakıp başka yörelere giderek orada kesin ya da geçici olarak yerleşmelerine denmektedir (KELİMELER.GEN.TR).

Beyin Göçü

Türkiye açısından beyin göçü olgusuna bakıldığında beyaz yakalı dediğimiz alanında uzmanlaşmış lisans ve lisansüstü eğitim görmüş bireylerin ülkedeki çevresel ve ekonomik kaygılarda dolayı, daha rahat koşullarda çalışıp kariyer edinmek için ülkelerini terk ederek başka ülkelere doğru gitmeleri beyin göçünü denir.

Beyin göçünün başlıca belirleyicileri; işsizlik gelmekle beraber liyakat ve ehliyete bakılmadan yapılan işe alımlar, nepotism, özlük haklarının korunmaması, aynı işe eşit maaş verilmemesi, olumsuz istihdam koşulları, kpss gibi dayatmalardan dolayıdır. Bu sebeplerden ötürü artık yurtdışında eğitim ve çalışma olanaklarının da devlet veya STK’ lar tarafından sağlanan burslarla birlikte YÖK ve TUBİTAK dan da burs alma yolu ile yurtdışına eğitim öğrenim görenlerin bilinç düzeylerinin yükselmesi mezun olduklarında da yurtdışında çalışma ve kariyer yapma talep sayısında artış olmuştur. Avrupa İnsan Hakları sözleşmesinde yer aldığı üzere her ülke vatandaşlarına eşit eğitim hakkı sunmak zorundadır (AİHM, 2015).

İleri düzeydeki meslek ve bilim adamları ile uzmanların bir başka gelişmiş ülkede yerleşip çalışmak amacı ile kendi ülkelerinden ayrılması:  “İlim araştırmaları için kredi darlığı Avrupa’dan Amerika’ya beyin göçüne sebep olmaktadır.” – Falih Rıfkı Atay (TDK) 

Transnasyonalizm

 İnsanların geleneksel ülke sınırlarının ötesine esnek hareket etmeleri; birden fazla milletle ve toplumla sosyal, politik, kültürel ve ekonomik bağlar kurmaları olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda yeni bir ülkede yaşama, çok kültürlülük, uyum ve entegrasyon sürecinde insanların ihtiyaçları çeşitlenmiş ve yeni ihtiyaçları ortaya çıkmıştır.

Beyin Göçünün Kategorileri

 “Beyin göçü” kavramının daha iyi ifade edilebilmesi için altı farklı kategoriye ayırabiliriz; Beyin Bolluğu (Taşması): Bir ülkedeki nitelikli insan fazlasından yararlanılmaması ve bu elemanların nitelikli insan talebi bulunan ülkeler tarafından emilmesidir.

Beyin İhracı: Beynin başka bir ülkeye ihraç edilmesi ile oluşan beyin göçü şeklidir. Beyin ihracı mukayeseli avantajlara sahip üretimleri gerçekleştirmek amacıyla ticari ortaklıklar yoluyla ortaya çıkabilmektedir. Barbados, Filipinler 1419 gibi bazı ülkeler bu tür beyinleri ekonomilerinde kullanma olanaklarının olmaması nedeniyle ihraç etmeye isteklidirler.

Beyin Değişimi: Bu tür bir işlem, ülkeler arasında eğitim, tecrübe, bilgi edinme açısından karşılıklı fayda elde etmek amacıyla öğrenci, araştırmacı ve bilim adamı değişimini kapsamaktadır. Bu tür beyin göçüne daha anlamlı olarak beyin değişimi de denilebilir. Transnasyonal  “beyin değişimi” yeni bir kavram değildir ve uluslararası ortaklıklarda, özel bilginin kamu mallarına transferinde ve fikirlerin yayılmasında önemli bir anlam ifade etmektedir. Bu uygulamalar günümüzde hızla artmaktadır.

Beyin Kurutma: Az gelişmiş ülkelerdeki (AGÜ) “beyin” göçünü yaratan önemli faktörlerden biridir. Bir bedel olmaksızın, hayati kaynakların kaybedilmesi olarak yorumlanan beyin kurutma, aslında gazeteciler ve son zamanlardaki bilimsel tartışmalarda kullanılan hileli (aldatıcı, kasıtlı) bir terimdir. Nitelikli insanın kendi ülkesinde yararlı olmayacak bir biçimde kullanılması, köreltilmesi sosyal faydasının az olması şeklide ifade edilebilir. (ünal, 2020)

Sanal beyin göçü: Coğrafi olarak yer değiştirmeden başka ülkelere hizmet etmek anlamına gelmektedir.

Gizli beyin göçü: Kendi ülkesinde yaşarken yabancı menşeli ülkeler adına çalışmak anlamına gelmektedir. Bilinen beyin göçü oranına göre çok daha fazladır.

Beyin Göçüne Teorik Yaklaşımlar

a)Cazibe kutupları kavramı; dünyanın belirli yerleri, ileri kültür merkezlerine, gelişmiş teknoloji ve yüksek sosyo-ekonomik refah düzeyine sahip olmaları sebebiyle yetişmiş insanlar için bir cazibe kutbu oluştururlar. Bugün dünyanın cazibe kutupları Kuzey Amerika Ve Avrupa’dır.

b)Arz Talep Dengesi kavramı; Nitelikli insan gücü, ihtiyaç fazlası ise bir başka yerde ihtiyaç duyulursa talep edilen yere göç eder. (Erdoğan, 2003)

c)İtici ve Çekici kuvvetler kavramı; ekonomik etkenler, mesleki ve akademik etkenler, sağlık ve güvenlik, özgürlük ve bağımsızlık gibi unsurlar çekici unsurlardır. İtici unsurlar bilim, teknoloji politikaları, eğitim sistemi, kariyer ve çalışma ortamı, politik nedenler, siyasal ve sosyal baskılardır.

Beyin Göçünün Tarihsel Süreçteki Gelişimi

Türkiye’ye eğitimli ve nitelikli insan göçü, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Asya ve Balkanlardan ve daha sonraları Nazi döneminde de Almanya’dan olmuştur. Türkiye’ye 18. yüzyıldan sonra göç hareketlerinin potansiyel kaynakları Orta Asya ve Balkan ülkeleri olmuştur. 1771’den 1989’a kadar Anadolu’ya göçlerle gelen insan sayısının yaklaşık 10 milyon dolayında olduğu tahmin edilir. Bunun 7,8 milyonu Cumhuriyet’in ilanına kadar, 2,2 milyonu da Cumhuriyet devrinde göç etmiştir (Üçcan, 1993).

Dünyada Beyin Göçünün Kronolojik Değişimi

(Kaya, 2003)

Türkiye‟Den Yurtdışına Beyin Göçü Hareketleri

Ülkeler arasındaki her çeşit nitelikli birey akışı beyin göçü olarak kabul edilmez (Thomas, 1973). Nitelikli bireylerin kapasitelerinin altında kullanılmaları sonucu göç etmeleri, beyin göçü olarak değerlendirilemez. Bu türden bir göç zararlı olmayan bir tür beyin taşması olarak kabul edilebilir (Thomas, 1973). Beyin göçünün diğer bir çeşidi de gizli beyin göçüdür (Adams, 1971).Beyin göçü genellikle az gelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru olsa da başka tür beyin göçü biçimleri de vardır (Ghosh, 1982).

En fazla beyin göçü veren 34 ülke içinde 24. sıradayız. Türkiye iyi yetişmiş beyinlerinin yaklaşık %60’ını kaybediyor. TÜBİTAK Bursiyerlerinin dönmeme oranı %21.Yurt dışında 50 bin öğrencimiz bulunuyor. Üniversite öğrencilerinin %80’i geleceğini yurt dışında görüyor. Yurt dışına gitmek isteyen öğrencilerin %20’sini geri dönmek istemiyor.

Yurt dışından vatana dönenler mutlu değiller. Yurt dışında ortalama yıllık üniversite maliyeti 20 bin $ .Yurt dışındaki 50 bin öğrencinin 30 bininin 5 yıllık eğitim sonunda (Doktora veya Lisans+Master)dönmeme/beyin göçünün maliyeti 3 milyar $.Bu para gelişmiş ülkelere karşılıksız hibe edilmektedir. Türkiye, Dünya’da beyin göçü en fazla olan 34 ülke içinde 24. sırada yer almakta olup maalesef iyi eğitim gören 100 kişiden 59’unu elinden kaybetmektedir. Yapılan bir ankette ülkemizdeki gençlere göre Türkiye’nin en önemli sorunları %38 siyasi istikrarsızlık, %31 beyin göçü ve istihdam, %24 ekonomik krizlerdir. Beyin göçü genellikle gençlerin sorunudur.1960’larda doktor, mühendis ve bilim adamlarıyla bu akım başlamıştır. Yurtdışında ’den fazla öğrencimiz vardır. Türkiye yurtdışına en fazla öğrenci gönderen 11. ülkedir. Üniversite öğrencilerinin %80’i geleceğini yurtdışında görmekte ve %77’si ülkeye kesin dönüş yapmak istememektedir. (Kaya, 2003)

Önerilen Yazı

Sosyal Medya Bağımlılığının Farklı Kuşaklar Üzerindeki Etkisi

Beyin göçünün olumlu etkileri:

1) Nitelikli olmayan bireylerin emek göçü için bir başka ülkeye göç etmesi, menşe ülkesine döviz havaleleri açısından olumludur.

2) Beyin göçünün nüfusta azalmaya sebep olması kişi başına düşen milli gelirden daha az kişinin daha çok pay alacağı anlamına da gelmektedir.

3) Yurt dışında yerleşik hale gelen aynı ülke vatandaşları diaspora yoluyla ülkelerine bilgi, teknoloji ve yatırım transferi yapabilirler. Bunun en iyi örneklerinden biri Çin modeli beyin göçü diasporasıdır.

Beyin göçünün olumsuz etkileri:

1)Yüksek nitelikli bireylerin göçü menşe ülke açısından olumsuz bir faktördür.

2) Beyin göçü yüksek nitelikli iş gücünün ve öğrencilerin geçici süreyle de olsa yokluğuna bağlı olarak üretken kapasitenin kaybına neden olur.

3) Yükseköğrenimdeki kamu yatırımlarının geri dönüşünü asgari seviyeye indirir.

4) Ülkenin kalkınması engellenir, ülkede bilim çok geri kalır, ülkenin gelişmesi uzun sürer.

(Tersine) Beyin göçünün olumlu etkileri:

1) Bir başka ülkeye daha iyi iş imkânları için göç eden kişiler menşe ülkelerine döndükleri zaman ekonomiye artı bir değer olarak katkı sağlarlar.

2) Bireyin yurt dışında kendini geliştirdiği iş alanındaki tecrübelerini menşe ülkesinde kullanması ülke ekonomisine ciddi avantajlar sağlar.

3) Dışarıda eğitim alarak dönen insan sermayesi yabancı araştırma kurumları ile bağı kuvvetlendirir bilgi akışı ve işbirliği imkânları sağlar.

4) Yurtdışında eğitim alarak dönen girişimci insanlar teknolojide ihracat fırsatı doğurur.

5) Ülkesine geri dönenler, transnasyonal olarak iyi iletişim kurarak ortak girişimler ve para transferi sağlar.

6) Yurtdışında başarılı girişimlerde bulunan kişiler işletme alanında yönetim deneyimleri kazanır ve dünya çapında iletişime geçişi sağlar.

7) Dışarıda eğitim alarak dönenler daha yüksek beceriler arayan kişileri teşvik eder.

8) Nitelikli ihracatta olası riski azaltır bireysel eğitim yatırımlarından umulan geri dönüşü artırır.

9) Ülkesine yatırımları geri dönenler, iç ekonomide nitelik arayışını sağlayabilir.

10) Yurtdışındaki en iyi okullarda doktorasını tamamlayıp Türkiye’ye dönen akademisyenler,   gelişmiş Ar-Ge faaliyetleri yürütüp Türkiye’de doktora öğrencileri yetiştirirler. (Türkiyenin Beyin göçü Sorununa Kısa Bir Bakış)

Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Siyasal ve politik nedenler, Ayrıştırmalar, ideolojik söylem ve eylemler.

Psikolojik sıkıntılar ve güvenlik sorunu, Hak adalet temelli sorunlar, kendi ülkesinde kendini gerçekleştirememesi, Ekonomik sıkıntılar, insan hakları ve saygı duyulmaması, marka etiketli kıyafet giyince otomasyon sistemi olmayan dükkân çalışanlarının fazla para alması, yaptığı işin değer ve saygı görmemesi, gündelik hayatın sıkıntıları, kültür.

Çalıştığı kurumun isteği üzerine gidilmesi, trafik sorunu, eğitim sistemi,

Türkiye’deki çalışma saatlerinin uzun olması, yapılan işin zorluğu, Askerlik meselesi, güvenlik sorunu, politik gerginlik.

Kulüpçülerle, kolejci çocukların altında ezilmekten bıkmaktan, ihtiyarladın artık çek git diye gözünün içine bakılması, Liyakat ve ehliyete uyulmaması, gelecek ve ekonomik kaygılar sebebi, kendini menşei ülkede gerçekleştirememesi, nepotist, Türkiye’de bildiklerim ya da yapabildiklerim para etmiyor, 55 yaşındayım, Türkiye’de genç insanlar işsiz konumda. Bundan ötürü bana değil gençlere rağbet edecektir. Bildiklerime talep yok, emeklilik haricinde bir gelecek görmemesi.

Yaptığı işin saygınlığının ve doğruluğunun kalmaması, sansür uygulanması, Sosyal şartların kısıtlılığı, eğitim ve kültür eksikliği, araba kullanmaktan korkmak, medeniyet ve saygının olmaması, yarış halinde olunması, siyasi olaylar, habercilikteki kutuplaşmalar, yabancı dile önem verilmemesi, eğitim kalitesi, kpss olması.

Yabancı dil eğitiminin eksikliğinden dolayı yurtdışı projelerini alamaması, yurtdışından gelenlerin müdür olması, şirkette yükselme şansının azlığı, gelecek kaygısı, kariyer edinmek, daha özgür ve bağımsız yaşamak için, kadınlara yönelik sosyal baskı, psikolojik sebepler.

Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Çok çeşitlilik ve çokkültürlülük, Hayallerini gerçekleştirebilmek, rahat yaşayabilmek, kendini gerçekleştirebilmek, büyük işler başarabilmek hayalini gerçekleştirebilmek, insan hakları ve saygı duyulması, rahat yaşamak, kişilik haklarına saygı, varlığını ispatlamak.

Tayin, eğitim sisteminin alt yapısının sağlam ve kaliteli olması, ulaşım alt yapısı sorunun olması trafik sorunu yok. Çok kültürlülüğün vermiş olduğu avantajla ülke algısından dünya algısına geçmiş olmak, yabancı dil, kanunlarla yasaklanmış nepotist, insan haklarına saygı, hava kirliliği yok, ulaşım ağlarının gelişmiş olması.

Ekonomik sebepler, düzenli bir şehir, yaptığı işin Türkiye‘ye göre çok daha kolay olması, çalışma saatlerinin kısa olması, Hayallerini gerçekleştirebilmek, yurtdışında akademik eğitimin vermiş olduğu etiket ve prestij, güvenlik suç oranın çok az olduğu bir ülke, deport edilmemek için.

20 yıllık iş hayalini gerçekleştirebilmek, Kendini ispat edebilmek, çocuğuna güzel bir gelecek sağlamak, ekonomik sebepler, deneyimli insan vasfı ile bakılması, seküler bir ülke olması,

Sosyal şartların fazlalığı, ekonomik unsurlar, insan ve hayvan haklarına saygılı oluşu, vahşetin yasak olması, her şeyin insan üzerine kurulması, sosyal devlet politikasını benimsemesi, eğitim kalitesi, dil eğitiminin iyi olması, refah seviyesinin yüksek olması, yeşil alanların çok olması, güvenlik, daha özgür daha rahat yaşam, gıdanın ucuz oluşu, arabanın çok ucuz oluşu, çocuk eğitiminin kalitesi, çevreciler yemek gıda kültür, kpss gibi işe alınma şartlarının olmaması.

Prestij için Yurtdışı iş deneyimi, yabancı dil öğrenimi, aileden bağımsız yaşayabilmek, sosyal nedenler.

Evren ve örneklem

Amaçsal örnekleme: çalışmanın amacına bağlı olarak bilgi açısından zengin durumların incelenerek derinlemesine araştırma yapılmasına olanak tanır. Belli ölçütleri karşılayan belli özeliklere sahip olan bir veya daha fazla özel durumlarda çalışılmak istenildiğinde tercih edilir. (Büyüköztürk, 2015)

Bu tür örneklemede araştırmacı kimlerin seçileceği konusunda kendi yargısını kullanır ve araştırmanın amacına en uygun alanları örnekleme alır. (Balcı, 2018)

Ölçüt örnekleme: örneklemin problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulmasıdır. (Büyüköztürk, 2015)

Analiz birimi: Yüksek nitelikli beyin göçü yapmış bireyler

Çalışma evreni modeli seçilmiş olup seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçsal örneklemenin ölçüt örnekleme türü seçilmiştir. Ölçüt örnekleme için yurtdışına beyin göçü yapmış yüksek nitelikli bireyleri göçe iten ve çeken sebep sonuç bağlamındaki olguların derinlemesine araştırılması ile sınırlandırılmıştır.19 Kasım 2020 ile 13 Aralık 2020 tarihlerinde zoom üzerinden 6 nitelikli bireyle derinlemesine görüşme yapılmıştır.

Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın amacı beyin göçü bağlamında kendini çeşitli konularda gerçekleştirme ihtiyacı hisseden ekonomik kaygılar, kültürel zemin ve fiziki şartlar nedeniyle iyi eğitim görmüş ve yetenekli ve alanlarında uzmanlaşmış kişilerin menşei ülkelerinden bir başka ülkeye göç etmesinin veya göç etmek istemesinin altında yatan sebepleri araştırmaktır. 

Yöntem

Bu çalışma yüksek nitelikli lisan yüksek lisans ve doktora mezunlarını kapsamaktadır. Beyin göçü yapmış nitelikli bireylerle, beyin göçü olgusu konusunda Nitel yaklaşıma dayalı olarak gerçekleştirilen bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden nitel yöntem tekniklerinden derinlemesine mülakat deseni kullanılmıştır. Derinlemesine mülakat demografik sorular ile 10 sorudan oluşmaktadır. Derinlemesine mülakat ile toplanan veriler değerlendirilerek analiz edilmiştir.

Araştırmanın Tekniği

Bu araştırmada nitel örneklem çeşitlerinden ”derinlemesine mülakat “seçilmiştir. Derinlemesine mülakat ile beyin göçü yapmış nitelikli bireylerden cinsiyet, yaş, medeni durum, gelir durumları, beyin göçü olgusu ve nedenleri ile ilgili görüşleri, düşünceleri ve deneyimleri hakkında bilgi toplanmıştır.

Veri Toplama Aracı

Bu araştırma da veri toplama tekniklerinden biri olan “Derinlemesine mülakat” den yararlanılmıştır. Derinlemesine mülakat içeriğinde; Sosyo-demografik bilgiler, olgusal ve yargısal sorulardan oluşmaktadır. Derinlemesine mülakat; zoom görüşmesi iletişim metotları ile 6 kişiye ulaştırılmıştır.

Araştırma Soruları Ve Hipotezler

Bu araştırma beyin göçlerinin neden yapıldığı veya yapılmak istenmesini ele almayı amaçlamaktadır. Katılımcıların beyin göçü yaptıkları veya yapmak istediklerini çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmiştir.

 Araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

Katılımcılar menşei olduğu ülkeyi terk etmek suretiyle beyin göçüne iten ve çeken nedenler vardır?

 H₁: Araştırmaya katılanları, beyin göçüne iten ve çeken nedenler vardır.

Araştırmaya katılanlar, beyin göçüne iten ve çeken nedenler yoktur.

Katılımcıların beyin göçünün sonuçları bağlamında beklentileri karşılanmış mıdır?

H₂: Araştırmaya katılanlar, beyin göçünün sonuçları bağlamında beklentileri karşılanmıştır.

Araştırmaya katılanlar, beyin göçünün sonuçları bağlamında beklentileri karşılanmamıştır.

Araştırma Bulguları Ve Veri Analizi

Araştırma için seçilenler nitelikli bireylerden oluşmaktadır. Toplam 6 nitelikli birey ile görüşülmüştür. Bunlardan beş tanesi çeşitli mühendislik alanları mezunları olup bir tanesi spiker ve akademisyendir. Gidilen ülkeler üç İngiltere, iki Almanya, bir Abu –Dabi olduğu tespit edilmiştir.

1.Katılımcı

1)Yaş: 28

2)Cinsiyet: Erkek

3)Medeni Durum: Bekâr

4)Eğitim Durumu: Bilgisayar mühendisliği

5)Gelir Durumu: Türkiye’de Alt Gelir grubu/İngiltere de Üst Gelir grubu

6)Gidilen Ülke: İngiltere

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Siyasal ve politik nedenler, Ayrıştırmalar, ideolojik söylem ve eylemler.

Psikolojik sıkıntılar ve güvenlik sorunu

Hak adalet temelli sorunlar, kendi ülkesinde kendini gerçekleştirememesi, Ekonomik sıkıntılar, insan hakları ve saygı duyulmaması, marka etiketli kıyafet giyince otomasyon sistemi olmayan dükkân çalışanlarının fazla para alması, yaptığı işin değer ve saygı görmemesi, gündelik hayatın sıkıntıları, kültür

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Çok çeşitlilik ve çokkültürlülük, Hayallerini gerçekleştirebilmek, rahat yaşayabilmek, kendini gerçekleştirebilmek, büyük işler başarabilmek hayalini gerçekleştirebilmek, insan hakları ve saygı duyulması, rahat yaşamak, kişilik haklarına saygı, varlığını ispatlamak

2.Katılımcı

1)Yaş: 50

2)Cinsiyet: Erkek

3)Medeni Durum: Evli

4)Eğitim Durumu: Makine Mühendisi

5)Gelir Durumu: Türkiye’de üst gelir grubu/İngiltere’de üst gelir grubu

6)Gidilen Ülke: İngiltere

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Çalıştığı kurumun isteği üzerine gidilmesi, trafik sorunu, eğitim sistemi,

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Tayin, eğitim sisteminin alt yapısının sağlam ve kaliteli olması, ulaşım alt yapısı sorunun olması trafik sorunu yok. Çok kültürlülüğün vermiş olduğu avantajla ülke algısından dünya algısına geçmiş olmak, yabancı dil, kanunlarla yasaklanmış nepotist, insan haklarına saygı, hava kirliliği yok, ulaşım ağlarının gelişmiş olması,

3.Katılımcı

1)Yaş:40

2)Cinsiyet: Erkek

3)Medeni Durum: Evli

4)Eğitim Durumu: Yüksek lisans Bilgisayar Mühendisi

5)Gelir Durumu: Türkiye’de üst gelir grubu/Abu-Dabi’de üst gelir grubu

6)Gidilen Ülke: Abu-Dabi

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Türkiye’deki çalışma saatlerinin uzun olması, yapılan işin zorluğu, Askerlik meselesi, güvenlik sorunu, politik gerginlik

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Ekonomik sebepler, düzenli bir şehir, yaptığı işin Türkiye‘ye göre çok daha kolay olması, çalışma saatlerinin kısa olması, Hayallerini gerçekleştirebilmek, yurtdışında akademik eğitimin vermiş olduğu etiket ve prestij, güvenlik suç oranın çok az olduğu bir ülke, deport edilmemek için,

4.Katılımcı

1)Yaş:55

2)Cinsiyet: Erkek

3)Medeni Durum: Evli

4)Eğitim Durumu: Metalürji Mühendisi

5)Gelir Durumu: Türkiye’de orta gelir grubu/alt gelir grubu

6)Gidilen Ülke: İngiltere

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Kulüpçülerle, kolejci çocukların altında ezilmekten bıkmaktan, ihtiyarladın artık çek git diye gözünün içine bakılması, Liyakat ve ehliyete uyulmaması, gelecek ve ekonomik kaygılar sebebi, kendini menşei ülkede gerçekleştirememesi, nepotist, Türkiye’de bildiklerim ya da yapabildiklerim para etmiyor, 55 yaşındayım, türkiyede genç insanlar işsiz konumda. Bundan ötürü bana değil gençlere rağbet edecektir. Bildiklerime talep yok, emeklilik haricinde bir gelecek görmemesi

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

20 yıllık iş hayalini gerçekleştirebilmek, Kendini ispat edebilmek, çocuğuna güzel bir gelecek sağlamak, ekonomik sebepler, deneyimli insan vasfı ile bakılması, seküler bir ülke olması,

5.Katılımcı

1)Yaş:50

2)Cinsiyet: Kadın

3)Medeni Durum: Bekâr

4)Eğitim Durumu: Eğitim Fakültesi  /Spiker, Akademisyen

5)Gelir Durumu: Türkiye’de Üst Gelir Grubu/Üst Gelir Grubu

6)Gidilen Ülke: Almanya

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Yaptığı işin saygınlığının ve doğruluğunun kalmaması, sansür uygulanması, Sosyal şartların kısıtlılığı, eğitim ve kültür eksikliği, araba kullanmaktan korkmak, medeniyet ve saygının olmaması, yarış halinde olunması, siyasi olaylar, habercilikteki kutuplaşmalar, yabancı dile önem verilmemesi, eğitim kalitesi, kpss olması,

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Sosyal şartların fazlalığı, ekonomik unsurlar, insan ve hayvan haklarına saygılı oluşu, vahşetin yasak olması, her şeyin insan üzerine kurulması, sosyal devlet politikasını benimsemesi, eğitim kalitesi, dil eğitiminin iyi olması, refah seviyesinin yüksek olması, yeşil alanların çok olması, güvenlik, daha özgür daha rahat yaşam, gıdanın ucuz oluşu, arabanın çok ucuz oluşu, çocuk eğitiminin kalitesi, çevreciler yemek gıda kültür, kpss gibi işe alınma şartlarının olmaması

6.Katılımcı

1)Yaş:41

2)Cinsiyet: Kadın

3)Medeni Durum: Bekâr

4)Eğitim Durumu: Yüksek Lisans/Endüstri Mühendisi

5)Gelir Durumu: Türkiye’de üst gelir grubu/üst gelir grubu

6)Gidilen Ülke: Almanya

7)Beyin göçüne iten etkenler nelerdir?

Yabancı dil eğitiminin eksikliğinden dolayı yurtdışı projelerini alamaması, yurtdışından gelenlerin müdür olması, şirkette yükselme şansının azlığı, gelecek kaygısı, kariyer edinmek, daha özgür ve bağımsız yaşamak için, kadınlara yönelik sosyal baskı, psikolojik sebepler

8)Beyin göçüne çeken etkenler nelerdir?

Prestij için Yurtdışı iş deneyimi, yabancı dil öğrenimi, aileden bağımsız yaşayabilmek, sosyal nedenler,

Beyin Göçü Yapmış Bilim İnsanlarımız

Aziz Sancar: Biyokimya profesörü, DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarını yürüten dünyaca ünlü bilim insanımızdır. ABD bilim vakfı genç araştırmacılar ödülü ABD foto biyoloji derneği ödülü tubitak bilim ödülü, Nobel kimya ödüllerine layık görülmüştür

Canan Dağdeviren: bitmeyen kalp pilinin mucidi dünyaca ünlü bilim insanı aynı zamanda meme kanserinde erken teşhis yapan elektronik sutyeni, sindirilebilir sensor, demans ve Alzheimer için beyne ilaç aktarılabilen iğnenin mucididir.

Uğur Şahin ve Özlem Türeci: Biontech şirketinin ceosu, corona virüs aşını bularak tarihe adlarını altın harflerle yazdırdılar.

Ali Erdemir: Malzeme bilimi, yüzey mühendisliği ve triboloji üzerine yaptığı araştırmalarla tanınmış Türk bilim insanımızdır. Nanoteknoloji kullanarak yapay elmas özelliği taşıyan buluşu ile R&D ödülünü 4 kez kazanmıştır.6 tane buluşu için patent almıştır.

Gazi Yaşargil: Nöroşiroloji alanında rakipsiz kabul edilen Yaşargil, geliştirdiği yöntemlerle çok zor ve hassas bölgelerdeki tümörlerin alınabileceğini kanıtlamıştır.

Mehmet Öz: kalp hastalıkları uzmanı olan ve New York Columbia üniversitesinde görev yapan Türk kalp cerrahı, yaptığı çalışmalar ve yazdığı kitaplarla tanınıyor.

Murat günel: beyin ve damar cerrahisinde dünyada isim yapmış yapmıştır.

Gökhan hotamışlıgil: Harvard üniversitesinde genetik ve kompleks hastalıklar bölüm başkanlığı görevini yürütüyor. obezite, şeker hastalığı ve kalp hastalıklarıyla ilgili kendisine patent kazandırmış çalışmaları bulunuyor.

Emrah yücel: frida afişi ve rüyamdaki Amerika, 28 gün, panama terzisi, kadınlar ne ister ve daha birçok Hollywood filminin afişlerini yapma başarısını göstermiştir.

Feryal özel: nasanın en başarılı astrofizikçilerinden olan özel bilim adamı Einstein’ın aralarlarında bulunan 20 dehadan oluşan büyük fikirler listesinde yer alıyor.

Atilla Ertan: Abd’nin en seçkin 10 klinik hekimi arasında yer alan gastroentelog dünyaca ünlü methodist hastanesinde sindirim hastalıkları konusunda tıbbi direktörlük görevini yürütüyor.

Neva Çiftçioğlu: Amerikan uzay ve havacılık dairesi Nasa da çalışan Türk araştırmacı tekxastaki Johnson uzay merkezinde görev yapıyor.

Esen Ercan alp: Abd enerji bakanlığı laboratuarlarında araştırmalar yapan fizikçidir.5 bin yıllık metal heykeli röntgen cihazında analiz ederek,1949 yılında icat edilmiş olan radyo karbon tekniğine son vermiştir.

Namık volkan: ABD’de yaşayan ünlü psikanalist Türk bilim adamı. Yaptığı çalışmalarla psikiyatri alanında dünyanın en prestijli ödülü sayılan “Sigmund Freud” ve “En iyi eğitmen Ödülü”nü aldı.

Hasan Garan: New York Presbytarian Hastanesi Elektro fizyoloji Bölümü Başkanı olan Türk doktor, ABD’de en çok tercih edilen hekimler listesinde yer alıyor.

Ayşem Sunal: Ankara Devlet Balesiyle gittiği Japonya’daki bir yarışmada Anvers Kraliyet Balesi Müdürü Robert Denvers’ın Belçika’ya davet etmesi üzerine Belçika’ya yerleşti ve kariyerine hala burada devam ediyor.

Ahmet Çakmak: Ulusal Kurtuluş Savaşı kahramanlarından Mareşal Fevzi Çakmak’ın torunu olan bilim adamı Princeton Üniversitesi İnşaat Mühendisliği bölümünde deprem konusunda çalışmalar yapıyor.

Sonuç Ve Değerlendirme

Beyin göçü olgusuna günümüz şartları açısından bakarken iletişimin oldukça gelişmiş olması ve ekonomi, kültür ve siyaset gibi birçok alanda yoğun bir etkileşimin yaşanıyor olmasını görmek görmenin yanı sıra menşei ülkeyi bırakıp başka bir ülkeye giden vasıflı bireylerin göçünün önlenmesinden çok teknolojinin yardımıyla bu insanlardan sağlanacak bilgi transferinin gerçekleştirilmesinin üzerinde durulmasında fayda vardır.

Özellikle Amerika ve Kanada gibi ülkelerin yetişmiş ve eğitimli insan kaynaklarını çekmek için başvurdukları özendirici ve kolaylaştırıcı politikalar sayesinde beyin göçü yapmak isteyenlerin sayısında artış olmaktadır.  Beyin göçü olgusunu gerçekleştiren önemli kanallardan biri de yurtdışında gerçekleştirilen eğitim ve öğretim politikası üzerinde belli düzenlemelerin yapılması gerekir.

Beyin göçü olgusunu gerçekleştiren önemli kanallardan biri de yurtdışında gerçekleştirilen eğitim ve öğretim görmenin kolaylığını arttırmaktadır. Yurtdışında gerçekleştirilen eğitimi bir süreç olarak kabul edip bu sürecin etkili bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Lise dönemlerine kadar inen yurtdışı eğitim öğretim görmenin, üniversite, yüksek lisans veya doktora mezunu olmak için yurtdışına giden öğrencilerin gittiği ülkenin kaynaklarını kullanmayı tercih etmesinden ötürü orda kalmak istemektedirler.

İnsan ve hayvan haklarına oldukça hümanist eşitlikten yana tavır sergileyen çok gelişmiş ülkelerde sokak hayvanları ya sahiplenmiş ya da barınakta olmalarının yanı sıra koruyucu aile politikası gibi hayvanlarında nu politikaya dâhil edilmesi takdire şayan bir durum olarak dikkat çekmektedir. Yurtdışına beyin göçü yapmanın ülkelerin sağlamış oldukları politikalardan bazıları şunlardır; İngiltere gitmek isteyenler için Ankara antlaşması, Almanya’ya gitmek Almanca öğrenme vizesi, iş arama vizesi, Amerika’ya gitmek için green card vs. Almanya da emek göçü yapmış olanlara Almancı, beyin göçü yapmış bireylere de yeni Almancılar deniyor. Almanya hükümetinin dört çocuk doğuran anneleri emekli etmesi o bakımdan cazibe merkezi haline gelmesini sağlıyor. 18 yaşına kadar çocukların eğitim öğretim ve sağlık alanlardaki üstün yararlarının gözetilmesi ebeveyne verilen çocuk maaşı da cazip gelmektedir. Gittikleri her ülkeye kendi kültürlerini götürdükleri için bir Türk mahallesinde sanki kendi ülkesindeymiş hissine ve doyumuna kavuşmaktadırlar. Türkiye ye dönmek isteyenler bile bunu geciktiriyor. Bunun bir sebebi de dolar kurlarının sabit olması ve vergi alınmamasıdır. Transnasyonal ülkelerde çok çeşitlilik ve çok kültürlüğün getirmiş olduğu Melez Kültürlerle bir arada yaşamanın bir avantajı da birçok farklı konuda yeni fikirleri düşünmeye itmesi ufkunun genişlemesi açısından büyük önem arz etmektedir. Deport edilme korkusundan dolayı gittiği ülkelerin kurallarına azami derecede riayet edilmektedir. Pandemi döneminde ülkemiz bilişim alt yapısını tam oluşturmadan uzaktan eğitime geçilmesi ile birçok sorunsalla karşı karşıya gelirken İngiltere de okulların açık olması eğitim ve öğretim sistemlerine ne derece önem verdiklerinin bir kanıtıdır. İngiltere de 400 yıllık eğitim ve öğretim okulları bulunmaktadır. Türkiye‘yi cazibe merkezi haline getirebilmek için gerekli her alanda politikalar geliştirilmelidir. Bilim alanında eğitim ve öğretime, teknolojik alanda ar-ge çalışmalarına siyasal ve sosyal alanlarda düşünce özgürlüğü, refah yaşam şartlarının oluşturulması, güvenliğin sağlanması, sağlık hizmetlerinde tam yaralanılması, dezavantajlı grupların haklarının korunması, teşvik edici politikaların belirlenmesi beyin göçü olgusunun tersine beyin göçü olarak evrilmesi açsından büyük önem arz etmektedir.

Öneriler

1)Öğrenimini tamamlayarak menşei olduğu ülkeye dönen bireylerin kendi potansiyelleri göz önünde bulundurularak iş tatminleri yükseltilip liyakat ve ehliyetleri doğrultusunda istihdam edilmeleri sağlanmalıdır.

2) Yurtdışında almış oldukları eğitim ve görgü çerçevesinde kendilerini gerçekleştirebilmeleri amacıyla yeni araştırma kurumları açılmalıdır.

3)Doğal sosyal siyasal ve ekonomik nedenlerle beyin göçü yapmak isteyen vatandaşlar ve diğer eşit durumdaki vatandaşlar için yaşam standartlarının daha yüksek olması beyin göçü akışını yavaşlatacaktır.

4)Beyin göçü yapmış bireylerin Türkiye’deki ekonomik gelir düzeyi ile gidilen ülkedeki gelir düzeyleri ile karşılaştırmalı çalışmalar yapılabilir.

Kaynakça

• Adams, D. (1971). The brain drain. New York: Mc Millan.
• Ghosh, B. N. (1982). Economics of brain migration. New Delhi: Deep & Deep.
• Balcı, A. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. In A. Balcı, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. A. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Retrieved ocak 21, 2021, from pegem.net: https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/66011Bilimsel%20Arast%C4%B1rma%20Yontemleri.pdf
• Diğerleri, B. Ö. (2016).
• Erdoğan, İ. (2003). Beyin_Gocu_ve_Turkiye. Retrieved 11 17, 2020, from researchgate: https://www.researchgate.net/publication/334761159_Beyin_Gocu_ve_Turkiye
• Günay, E. A. (2017). Dünya’da ve Türkiye’de göç yönetimi. . Retrieved 11 17, 2020, from Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi: http://static.dergipark.org.tr/article-download/7647/70bd/04b5/5a5e273422ed6.pdf
• Kaya, P. (2003). Beyin Göçü/Erozyonu. iş,güç endüstriilişkileri ve insan kaynakları dergisi , Cilt: 5 Sayı: 2 Sıra: 13 / No: 152.
• KELİMELER.GEN.TR. (n.d.). Retrieved 11 16, 2020, from https://kelimeler.gen.tr/goc-nedir-ne-demek
• Sade, G. (2020, 07 18). euronews. Retrieved 11 15, 2020, from https://tr.euronews.com/2020/07/18/turkiye-den-yurt-d-s-na-2019-da-en-cok-25-29-yas-aras-goc-etti
• TDK. (n.d.). Retrieved 11 16, 2020, from https://sozluk.gov.tr/
• TUİK. (2020, 07 17). Retrieved 11 15, 2020, from ULUSLARARASI GÖÇ İSTATİSTİKLERİ: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2019-33709
• Türkiyenin Beyin göçü Sorununa Kısa Bir Bakış. (n.d.). Retrieved from UFUK2020: http://www.ufuk2020.com/haberler/turkiyenin-beyin-gocu-sorununa-kisa-bir-bakis.html
• ünal, m. (2020, 12 8). GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE BEYİN GÖÇÜ . Retrieved from https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/%c3%9cNAL-Mesud-GEL%c4%b0%c5%9eMEKTE-OLAN-%c3%9cLKELERDE-BEY%c4%b0N-G%c3%96%c3%87%c3%9c-BG.pdf

İlginizi Çekebilir: Sosyoloji Ne Demek?