Kolektif bilinç, bir toplumda yaşayan kişilerin ortak düşüncelerini, duygularını, öngörülerini ve inançlarını içeren ortak bilinç olarak tanımlanabilir. Bireylerden bağımsız şekilde varlığını sürdürür. Toplum içinde bunlara göre hareket edilir. Her toplum bu çerçevede kendine özgü yaşam biçimi geliştirir. Kolektif bilinç ilkel toplumlarda kuvvetliyken, modern toplumlarda daha zayıftır.
Başlıklar
Kolektif Bilinç Kavramı Kime Aittir?
Kolektif Bilinç kavramı, Fransız sosyolog Emile Durkheim’a aittir. Kendisi kolektif bilinci, bir toplumu oluşturan üyelerin ortalamasında yaşayan inanç ve duyguların tümü, kendine özgü yaşamı olan belli bir dizgesi olarak tanımlamıştır. “Tanımı gereği, toplumun her yanında yaygın, dağılmış durumunda bulunur; ama kendi başına bir gerçekliği bulunduğunu gösteren özel nitelikleri de yok değildir. Gerçekten de ortak bilinç, bireylerin içinde bulundukları özel koşullardan bağımsızdır; bireyler geçici, o ise kalıcıdır. O kuzeyde de güneyde de, büyük kentlerde de küçüklerinde de, değişik mesleklerde de hep aynıdır. Aynı şekilde kuşaktan kuşağa da değişmez, tersine kuşakları birbirine bağlar. Görüldüğü gibi, bireylerde ortaya çıkmakla birlikte bireysel bilinçlerden apayrı bir şeydir. Toplumun ruhsal tipidir.”
Kolektif Bilinç Örnekleri
Gezi Parkı’nın yerine alışveriş merkezi yapılmak istenmesi üzerine insanlalar toplanarak duruma tepki göstermesi ve engel olması, ortak bir bilinç oluşturması örnek gösterilebilir. Bu olaydan sonra ağaçlandırma, betonlaşma gibi konular daha çok gündeme gelmeye başlamıştır. Kolektif bilinç toplumsal yenilik sürecinde de görülür. Maymunlarla yapılan bir deneyde maymunlar kendilerine verilen patatesleri kumlu bir şekilde yemektedirler fakat yavru bir maymunun yıkayıp yemesi üzerine diğer maymunlar da aynı şekilde yemeye başlamıştır. Bir süre sonra bu durum yaygınlaşmış ve ortak bilinç ortaya çıkmıştır.
Kolektif Bilinç Emile Durkheim
Durkheim, suç ve ahlakı kimi zaman da dini kolektif bilinç ile ilişkilendirmiştir. Suç, Durkheim’a göre “kolektif bilincin güçlü ve belirli durumlarını inciten bir davranış, eylemdir.” Ona göre bir eylem kolektif bilince zarar verdiği için suçtur. Ahlak ise toplumu oluşturan bütün bireylerin ortak bir sembolik temsiller ve içlerinde yaşadıkları dünya hakkında ortak varsayımlara bağlı kaldıklarında sağlanır. Durkheim, Ortak ahlaka bağlı kalınmadığında ilkel veya modern her toplumun bozulacağını ve yok olacağını savunmuştur. Dinlerin özellikle de kökleşmiş inançların üzerine kurulmuş dinlerin, insanlarda güçlü bir kolektif bilinç duygusunu oluşturduğunu söyler.
İlginizi Çekebilir: Kültür Şoku Nedir?
Kolektif Bilinçdışı Nedir?
Kolektif Bilinçdışı, kişiye özgü algılamaların yer almadığı kalıtımsal bir olgu, atalardan miras kalan bir beyin yapısı problemi, bütün insanların, hayvanların bile paylaştıkları bir miras, bireysel ruhun temeli olarak tanımlanmaktadır. Kolektif bilinçdışı aynı zamanda insanların tarih çağlarına, toplumlara, ırklara bakılmaksızın, dünyanın kuruluşundan bu yana meydana gelen evrensel durumlara karşı gösterdiği kalıplaşmış davranış biçimlerini içerir (Jung, 2006: 33). Kolektif bilinçdışı, bireylere önceki nesillerden miras kalan kalıtımsal davranış kalıpları, ırk ve soy aracılığıyla geçen kalıtımsal davranışlardır.
Toplumsal Bilinç Nedir?
Toplumsal bilinç, bireyin kendisinden önceki kuşaklardan miras aldığı ortak yaşam biçimini de içerecek şekilde, çağın ruhuna uygun olarak bireyin yaşamı boyunca ortak bir kurumsal organizasyonda vücut bulan algı, düşünce ve davranış kalıplarının birleşimi olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal bilinç, toplumu diğer toplumlardan ayırma özelliğine sahiptir, çünkü özneldir, kişisel bilinçten bağımsız ve ötesindedir, çünkü kişisel bilinçten önce oluşur ve kişisel bilinçten sonra var olmaya devam eder. Durkheim, toplumdaki bireylerin farklılıklarına göre mekanik ve organik olarak oluşan iki farklı dayanışma biçimi olduğuna ve toplumsal bilincin bu iki dayanışma biçimine paralel olarak geliştiğine işaret etmiştir. Durkheim ayrıca, bir toplumsal bilinç hareketi olarak sosyal olayların, bireyin iradesine hükmederek ve şekillendirerek, kişisel bilincin gelişiminden bağımsız olduğuna inanmıştır.
KAYNAKÇA
- Durkheim, E. (2006). Toplumsal İş Bölümü (çev: Özer Ozankaya) Cem Yayınevi.
- Jung, C.G. (2006). Analitik Psikoloji,.E.Gürol. (Çev.)2.Baskı. İstanbul: Payel Yayınevi.
- Jung: A Study on His Concepts, Theories and Philosophy. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 6(2), 681-695.
- KAVUT, S. Carl Gustav Jung: Kavramları, Kuramları ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme Carl Gustav
- TAŞ, M. R. TOPLUMSAL BİLİNCİN KIRILGANLIĞI VE YAKINSAYAN DİSTOPYALAR: KATHARİNE BURDEKİN’İN SWASTIKA NIGHT ADLI ROMANININ DURKHEIM’IN KOLEKTİF BİLİNÇ KAVRAMI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. Edebi Eleştiri Dergisi, 3(1), 35-56
İlginizi Çekebilir: Toplumsal Rol Nedir?
