Toplumsal Norm Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Toplumsal norm, toplumun geneli tarafından kabul görmüş; hangi eylemlerin doğru, yanlış, iyi, kötü olduğunu belirleyen toplumsal kurallar olarak tanımlanabilir. Normlar, toplumsallaşma sürecinde öğrenilir ve birer alışkanlık halini alır. Birey çoğunlukla bir norma uyduğunun farkına varmadan doğal olarak onu içselleştirir. Toplum üyeleri, içinde bulundukları toplumun normlarına göre doğru olanı öğrenir/öğretir ve uyulmasını sağlar. Böylece normlar yoluyla toplumun kontrolü bir ölçüde sağlanmış olmaktadır. (Özkalp ve Diğ., 1998:60) Kısaca, bir davranışın normlaşması ve norm olarak nitelendirilebilmesi için, söz konusu davranışa toplumda bir değer atfedilmesi, ön görülen davranışın ihlali durumunda, toplum tarafından belirli bir yaptırımın kabul edilmiş olması gerekmektedir (Arslantürk ve Amman, 2000:268).

Toplumsal Normların Özellikleri Nelerdir?

• Normlar, toplumdan topluma değişebilir.
• Toplum normlarını üyelerine aşılar. Bazen de normlar tecrübeler aracılığıyla öğrenilir.
• Normlara uygun hareket edenler ödüllendirilirken, etmeyenler cezalandırılır.
• Normların arasında eşitlik yoktur. Bazıları daha önemliyken bazılarının dışına çıkıldığında tepki verilemeyebilir.
• Zamanla toplumsal normlar değişebilir ya da ortadan kalkabilir.
• Normlar; yol gösterici, denetleyici ve düzenleyicidir.
• Toplumsal kontrolü sağlar. Bunun sonucunda toplumun düzeni ve devamlılığı sağlanmış olur.

Toplumsal Normlara Adapte Olamamış Kişi

Normlar toplumun çoğunluğu tarafından kabul görseler de bazı kişiler normlara karşı çıkabilir ya da adapte olamayabilirler. Bunun sonucunda kişiler belirli yaptırımlarla karşılaşabilirler. Yasaları da bağlayan normlara karşı gelindiyse hapis cezası alabilirler. Toplumsal normlara karşı gelindiğinde ise damgalanma, dışlanma, görmezden gelme, alay etme gibi yaptırımlarla karşılaşabilirler. Kişiler; cinsel kimlikleri, meslekleri, hayat tarzları vb. ötürü toplum içinde dışlanma, damgalanma gibi durumlara maruz kalabilirler.

Toplumsal Norm ve Toplumsal Değer Arasındaki Farklar Nelerdir?

Değer kuraldan çok ölçüt niteliğindedir. Değerler; halk gelenekleri, bir kültürün günlük uygulamaları ve ifadelerinde uygun davranışı yönlendirir. Değerler normların temelini oluşturur. Bazı değerler zamanla normlara dönüşmüşlerdir. Normlar gibi değerler de toplumsal kontrol mekanizmalarından biridir. Aralarında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Normlar belli şartlar içerisinde, toplum iştirakçilerinin neleri yapıp neleri yapamayacaklarını gösterirler. Değerler ise belirli durum ve şartlardan bağımsız olan ve arzu olanı gösteren standartlardır. Normlar, değerlere göre daha belirli ve sosyal bakımdan daha emredicidirler. Aynı değer, birçok belirli normun temeli olabilir. Aynı suretle bir norm çeşitli değerlere dayanabilir (S.Dönmezer, 1984: 254).

İnformal Normlar Nelerdir?

İnformal normlar, resmiyeti olmayan yazıya dökülmemiş normlar olarak adlandırılır. Gündelik yaşamda uyulan yaygın normlardır. Örf, adet, gelenek, görenek, töre, görgü kulları ve din kurallarını içerir. İnformal normlar gözlem, taklit ve genel sosyalleşme yoluyla öğrenilir. İlk öğrenildiği yer ailedir. İnformal sosyal kontrolün sağlanma biçimleri ve etkinliği, ailelerin sahip olduğu sosyal, kültürel ve ekonomik özelliklerine göre farklılık göstermektedir (İçli ve Burcu,1993). İnformal normların dışına çıkılması durumu bireyin inançlarının sarsılmasıyla ortaya çıkar. Bu normların dışına çıkan bireyler genelde toplumda hoş karşılanmazlar. Uyulduğunda ise toplum içinde sevilir, sayılır bir bireye dönüşür.

Sosyal Normlar Nelerdir?

Sosyal normlar, toplum içerisinde bireyin olaylar, durumlar karşısında nasıl hareket edeceğini, davranacağını belirleyen normlardır. Sosyal normlar, insanları bir takım anlamsız kalıp davranışlara sokma yerine daha çok bireyi toplumla uyumlu davranışlara zorlayıcı, toplum içerisindeki insan ilişkilerini düzenleyici, dengeleyici ve denetleyici özelliklere sahiptirler. Bu görevlerini yerine getirirken din, hukuk, ahlâk kuraları ile sosyal normlar birbirinden etkilenmektedir. Sosyal normlar; yapı bakımından donuk, statik kalıplar değildir. Aksine, ait oldukları toplumun ihtiyaçlarına uygun biçimde değişen, gelişen, yeni normların doğmasını sağlayan, gelenekleşme sürecine devam eden dinamik bir yapıya sahiptirler (Eroğlu, 2015).

Kuralcı Norm Nedir?

Kuralcı norm, insanların belirli bir durumda tipik olarak nasıl davrandıklarını, hissettiklerini ve düşündüklerini tanımlayan çeşitli rızaya dayalı sosyal normun bir çeşidi olarak tanımlanır. Kuralcı normlar, davranışlarla ilgili ahlaki değerlere ve toplumsal standartlara atıfta bulunur. Soru, “doğru veya yanlış” veya “insanların ne yapması gerektiği” veya “hangi davranışların sosyal olarak kabul edilebilir ve değerli olduğudur (Brauer ve Chaurand, 2010).

Ahlaki Norm Nedir?

Ahlaki normlar, bireyin kendisine ve çevresine karşı olan sorumluluklarını, görevlerini belirleyen ve düzenleyen davranış kurallarıdır. İnsan davranışlarını düzenleyen ahlaki normlar, kişisel ve toplumsal olarak ikiye ayrılır. Kişisel ahlak normları sübjektif iken toplumsal ahlak normları objektiftir. Ahlaki normların yaptırımları toplumsal bir özellik gösterir. Yazılı değillerdir. Çiğnendiklerinde yaptırımlarla karşılaşılabilir. Ahlaki normlar toplumdan topluma farlılıklar gösterebilir.

İlginizi Çekebilir: Toplumsal Yapı Nedir?

Kültürel Norm Nedir?

Kültürel Norm, bir kültürel grubu karakterize eden ortak olarak paylaşılan, onaylanmış inanç ve uygulama sistemidir. Bu normlar, günlük yaşam için rehberler niteliğindedir. Doğru ve ahlaki davranış için yol gösterirler. Kültürel normlar, bir bütünlük, güvenlik ve aidiyet duygusu elde etmenin aracı olduğu kadar, hayata anlam ve tutarlılık kazandırır. Bu nedenle, normatif inançlar, ilgili değerler ve ritüellerle birlikte, hayatın aksi halde kaotik veya öngörülemez görünebilecek yönleri üzerinde bir düzen ve kontrol duygusu verir. Kültürel normlar, farklı kültürlerle etkileşime girdikçe değişme uğrar. Nesilden nesile aktarılır.

Kültürel Norm Örnekleri

Örnek olarak eski bir Hindistan geleneği olan Sati verilebilir. Sati, Hindistan kültürüne özgü bir uygulamadır. Bir kadının kocası kendinden önce ölürse kadın kendini yakmak zorundadır. Norma karşı geldiği için ciddi yaptırımlarla karşı karşıya gelmektedir. Aksi halde toplum ve ailesi tarafından dışlanmaktadır. Zararlı olduğu için yasaklansa da hala bu gelenek bazı kesimler tarafından devam ettirilmektedir.

Felsefede Norm Ne Demek?

Felsefede norm kelimesi, genellikle kural anlamında kullanılmaktadır. Normlar; tanımlayan, açıklayan ve ifade eden kavramsal soyutlamalardan ziyade, bir eylemi gerçekleştirmeye yönelik pratik öneme sahip kavramlardır. Olması gerekeni söyler. Komutlar , izinler ve yasaklar bulundurur; ortak normatif soyut kavramlar samimiyet , gerekçelendirme ve dürüstlüğü içerir. Felsefede normlar genellikle yapay, geleneksel , kurumsal ve dünya bir şey olarak görülmektedir.

Toplumsal Değişimi Neler Belirler?

Teknolojik değişmeler, başka kültürlerle etkileşim içine girilmesi, salgın hastalıklar, doğal afetler toplumsal değişimi belirleyen unsurlardan bazılarıdır. Teknolojinin gelişmesiyle değişimler yaşanış yeni normlar ortaya çıkmıştır. Örneğin yemek esnasında ya da sohbet ederken telefonla ilgilenmek hoş karşılanmamaktadır. Başka kültürlerle iletişim içine girildiğinde de değişimler yaşanabilir. Kültürler birbirlerini kıyafet, yemek, din vb. alanlarda etkileyip değişime sebebiyet verebilir. Salgın hastalıklar değişimi tetikleyen bir diğer unsurdur. Örneğin Covid-19 salgınına karşı maske takmak ve aşı olmak ahlaki bir norm haline gelmiştir. Doğal afetler de toplumsal değişmelere sebep olabilir. Örneğin deprem ülkesi olan Japonya’da depremlere karşı kapsül evler, ekstra dayanıklı binalar inşa edilmektedir. Deprem önlemlerinin en sıkı tutulduğu ülke olarak adlandırılabilir. Teknolojinin de etkisiyle Japon toplumunda depreme karşı tutumlarında bir değişim gözlemek mümkündür.

KAYNAKÇA

• Brauer, M., & Chaurand, N. (2010). Descriptive norms, prescriptive norms, and social control: An intercultural comparison of people’s reactions to uncivil behaviors. European Journal of Social Psychology, 40(3), 490-499.
• “Cultural Norms .” Encyclopedia of Public Health. . Retrieved June 16, 2021
• DÖNMEZER Sulhi, “Ceza Adalet Reformunun İlkeleri”, Ceza Adalet Reformu İlkeleri Sempozyumu, İstanbul, 24-26 Şubat 1972
• Eroğlu, E. (2015). Geçmişten günümüze sosyal normlar. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 299-308.
• İbicioğlu, H., ÖZMEN, Ö. G. D. H. İ., & Sebahattin, T. A. Ş. (2009). LİDERLİK DAVRANIŞI VE TOPLUMSAL NORM İLİŞKİSİ: AMPİRİK BİR ÇALIŞMA. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-23.
• İÇLİ, T. G., & Burcu, E. (1993). İnformal sosyal kontrolün sağlanmasında ailelerin gelir ve eğitim düzeyinin önemi: Ankara’da uygulamalı bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1).
• ÖZKALP, E. ve Dig., Davranıs Bilimlerine Giris, Anadolu Üniversitesi sletme Fakültesi Ders Kitapları Yayın No: 26, Eskisehir, 1998.
• Selim, E. (2007). Toplumsal Norm, Ahlâk ve Din. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 289-316.
• Zeki Arslantürk-M.Tayfun Amman, Sosyo/oji, Kaknüs yay., İstanbul 2000, s. 268
• https://courses.lumenlearning.com/alamo-sociology/chapter/social-norms/
• https://dictionary.apa.org/descriptive-norm

İlginizi Çekebilir: Toplumsal Rol Nedir?