Sanat sanat içindir anlamı, sanatın öğretici, pragmatist veya ahlaki görevlerinden arınması demektir. Sanatın tamamen estetik ve güzellik yargılarına hitap edilme düşüncesi özellikle elitistler arasında son derece yaygındır. Bu düşüncedeki sanatçılar, gerçek sanatın yalnızca bu şekilde var olabileceğini savunmaktadırlar. ‘Sanat sanat içindir’ veya ‘sanat için sanat’ söylemi Fransızca ‘l’art pour l’art’ sloganından Türkçeye geçmiştir.
Sanatın sanat için mi yoksa toplum için mi olduğu tartışması uzun zamandır devam etmektedir. Her dönemde ve coğrafyada bu tartışma üzerinde durulmuş ve iki görüşü de destekleyen gruplar olmuştur. Bu gruplar çoğu zaman farklı akımlarla kendi görüşlerini sanat eserlerine ve estetik anlayışlarına yansıtmışlardır.
Başlıklar
Sanat Sanat İçindir Görüşünü Benimseyen Sanat Akımları
Tarihin her döneminde sanatta estetik kaygıları ön planda tutan, sanatın sanat için yapıldığı takdirde başarılı ve özel bir sanat olacağı görüşüne sahip akımlar var olmuştur. Aşağıda bu akımların içerisinde en aktif olanlara ve en önemlilerine yer verilmiştir.
- Sembolizm
- Empresyonizm
- Sürrealizm
- Kübizm
- Parnasizm
- Fovizm
- Ekspresyonizm
- Fütürizm
- Pop Art
Sanat Sanat İçindir Görüşünü Benimseyen Sanatçılar
Sanatın sanat için yapılması gerektiğini düşünen birçok sanatçı bulunmaktadır. Özellikle modern sanat dönemi sanatçılarının büyük bir kısmı bu görüştedir. Çünkü bu dönemde sanat, kendini yeni yeni özgürleştirebilmekteydi. Aşağıda sanat sanat içindir görüşünü benimseyen birkaç önemli isim sıralanmıştır (Read,2020).
- Gustav Klimt
- Gustave Moreau
- René Magritte
- Max Ernst
- Marc Chagall
- Andy Warhol
- Richard Hamilton
- Roy Lichtenstein
- Henri Matisse
- Mark Rothko
Sanat Sanat İçindir Hangi Akım?
Sanat sanat içindir görüşünün benimsemesinin sebeplerinden en önemlisi ‘elitizm’ görüşleridir. Bu görüşler doğrultusunda, elit sanat anlayışının en önemli akımlarından olan Pop Art akımı, Andy Warhol tarafından kurulmuştur. Sanatın sanat için icra edilmesi, dolaylı olarak bir sınıfsal ayrıma yol açmaktadır (Danto, 2020). İcra edilen sanat eseri deneyimleyebilmek veya anlayabilmek için sanat bilgisine ihtiyaç duyulmaktadır. Elbette herkes sanat bilgisine sahip olamamaktadır. Bu nedenle yalnızca sanat eğitimi alabilecek bir üst sınıf, bu faaliyetten faydalanabilmektedir.
Sanat Sanat İçindir Hangi Dönem?
Sanatın sanat için olduğunu savunan sanatçı ve düşünürler her dönem var olmuşlardır. Bu çok geniş ve yolculuğu çok eskiye dayanan bir tartışma konusudur. Bu nedenle tam olarak şu dönemde savunulmuştur demek doğru olmayacaktır. Ancak yukarıda da belirttiğimiz üzere, en baskın olduğu dönemin modern sanat dönemi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Çağdaş sanat da modern sanatın bir uzantısı olduğundan, bu dönemde de sanatın sanat için var olduğu görüşünü şiddetle benimseyen sanatçılar bulunmaktadır.
Sanat için sanat görüşünü benimsedikleri halde daha önceki dönemlerde çok da baskın olamayan düşünürler ve sanatçılar da elbette ki var olmuşlardır. Ancak o dönemde bunu dile getirememelerinin sebepleri hem sosyal hayat hem de ideolojik koşullardır.
Türk Edebiyatınsa Sanat Sanat İçindir Anlayışı
Türk edebiyatında da sanat sanat için midir sanat toplum için midir tartışması yazarlar arasında bir kutuplaşmaya yol açmıştır. Sanatın sanat için olması gerektiğini, sanatın ve dolayısıyla edebiyatın belirli bir zümreye hitap etmesi gerektiğini savunan bazı akımlara ve yazarlara aşağıda yer verilmiştir.
Türk edebiyatında sanat sanat içindir anlayışını benimseyen akımlar ve gruplar:
- Tanzimat II Dönem
- Servetifünuncular
- Fecriaticiler
- Divan edebiyatı sanatçılarının büyük bölümü
- İkinci Yeni sanatçıları
- Öz şiirciler
Türk edebiyatında sanat sanat içindir anlayışını benimseyen yazarlar:
- Fuzuli
- Baki
- Cenap Şahabettin
- Recaizade Mahmut Ekrem
- Tahsin Nahit
- Cemal Süreya
- Turgut Uyar
- Edip Cansever
Kaynakça
- Danto, Arthur C. (2020), Sanatın Sonundan Sonra, Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
- Read, Herbart (2020), Modern Sanatın Felsefesi, Hayalperest Yayınları, İstanbul.
İlgili İçerik: Sanat Toplum İçindir Ne Demek?
