Aile Sosyolojisi Nedir? Sosyolojide Aile Kurumu

Aile sosyolojisi, aile yapılarının, rollerinin, işlevlerinin, ilişkilerinin, değişimlerinin ve etkileşimlerinin incelendiği sosyolojik bir disiplindir.  Aile sosyolojisinde, ailenin sosyal, kültürel, ekonomik ve politik faktörlerle nasıl etkileşime girdiği, aile üyeleri arasındaki güç ilişkilerinin nasıl kurulduğu, aile içi çatışmaların nasıl çözüldüğü, aile yapısının toplumsal değişimle nasıl bir etkileşim içinde olduğu gibi konular incelenir.

Aile sosyolojisi, aileye ilişkin farklı yapıların (örneğin geleneksel aile, nükleer aile, geniş aile vb.) sosyal, ekonomik ve kültürel faktörlerin nasıl etkilediği ve bu yapıların toplumsal düzeyde ne anlama geldiği gibi konuları ele alır. Ayrıca, aile üyelerinin cinsiyet, yaş, sınıf, ırk ve etnik kimlik gibi faktörlerin nasıl etkilediği de incelenen konular arasındadır. Aile sosyolojisi aynı zamanda, aile üyeleri arasındaki iletişim, sevgi, bağlılık ve sorumluluk hissi gibi duygusal faktörleri de ele alır.

Aile Sosyolojisi Konuları Nelerdir? Neyi İnceler?

Aile sosyolojisi, aile yapısı, aile üyeleri arasındaki ilişkiler, aile işlevleri, aile üyelerinin rolleri, aile içi çatışmalar, aile içi şiddet, boşanma ve evlilik dışı ilişkiler gibi birçok konuyu inceler. Bu konuların bazıları şunlardır:

1. Aile yapısı: Farklı aile tipleri (örneğin geniş aile, nükleer aile, tek ebeveynli aile vb.) arasındaki farklılıkları ve bu yapıların toplumsal etkilerini inceler.
2. Aile üyeleri arasındaki ilişkiler: Aile üyelerinin birbirleriyle olan ilişkilerini inceler. Bu ilişkiler arasında ebeveyn-çocuk ilişkileri, kardeş ilişkileri, akrabalık ilişkileri, evlilik ilişkileri ve diğer romantik ilişkiler yer alır.
3. Aile işlevleri: Ailenin toplum içindeki rolünü ve işlevlerini inceler. Bu işlevler arasında üreme, çocuk yetiştirme, sosyalizasyon, ekonomik destek, duygusal destek, koruma ve diğerleri yer alır.
4. Aile üyelerinin rolleri: Aile üyelerinin rollerini ve bu rollerin toplum içindeki etkisini inceler. Bu roller arasında ebeveynlik, çocukluk, evlilik, akrabalık, cinsiyet rolleri ve diğerleri yer alır.
5. Aile içi çatışmalar: Aile içindeki çatışmaları ve bu çatışmaların nedenlerini, sonuçlarını ve çözümlerini inceler. Bu çatışmalar arasında güç mücadelesi, aile işlevlerinin bölüşümü, iletişim problemleri, boşanma, evlilik dışı ilişkiler ve diğerleri yer alır.
6. Aile içi şiddet: Aile içindeki şiddeti ve şiddetin nedenlerini, sonuçlarını ve çözümlerini inceler. Bu şiddet türleri arasında fiziksel şiddet, duygusal şiddet, cinsel şiddet ve ekonomik şiddet yer alır.
7. Boşanma ve evlilik dışı ilişkiler: Boşanma ve evlilik dışı ilişkilerin toplum üzerindeki etkisini ve nedenlerini inceler. Ayrıca, bu ilişkilerin sonuçlarını ve çözümlerini de ele alır.

Bu gibi konuların incelenmesi, aile sosyolojisi alanında önemli bir çalışma alanı sunmaktadır.

Sosyolojide Aile Kurumu Nedir?

Sosyolojide, aile kurumu, bir toplumun en temel sosyal kurumlarından biridir. Aile kurumu, insanların bir araya gelerek bir aile birimi oluşturdukları ve aile üyelerinin birbirleriyle ilişkilerinin belirli bir şekilde düzenlendiği bir sosyal kurumdur.

Aile kurumu, birçok farklı şekilde tanımlanabilir ve her toplumda farklı özellikler gösterir. Ancak genel olarak, aile kurumu, iki veya daha fazla kişinin bir araya gelerek, birbirleriyle çeşitli sosyal, duygusal ve ekonomik bağlar kurdukları, bir ev veya yaşam alanını paylaştıkları ve birbirlerine destek sağladıkları bir kurumdur.

Aile kurumu, toplumsal bir yapı olarak, birçok farklı işlevi yerine getirir. Bunlar arasında üreme, çocuk yetiştirme, sosyalizasyon, ekonomik destek, duygusal destek, koruma ve diğerleri yer alır. Aile kurumu, aynı zamanda, toplumda norm ve değerlerin nesilden nesile aktarılmasında da önemli bir rol oynar.

Aile kurumu, toplumların tarihi boyunca farklı biçimler almıştır ve günümüzde de farklı toplumlarda farklı şekillerde varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle, aile kurumunun farklı toplumlarda nasıl şekillendiği ve işlev gördüğü, sosyolojik bir perspektiften incelenir.

Keşfedin: Sanat Sosyolojisi

Aile Kurumunun Özellikleri Nedir?

Aile kurumunun özellikleri, farklı toplumlarda farklılık göstermekle birlikte, genel olarak şunlardır:

1. Birlikte yaşama: Aile, birlikte yaşama biçimi üzerine kuruludur. Aile üyeleri genellikle aynı evde veya yaşam alanında yaşarlar.
2. Biyolojik veya evlat edinme bağı: Aile, biyolojik veya evlat edinme yoluyla kurulan bir bağ üzerine inşa edilir. Bu bağ, aile üyeleri arasında güçlü bir duygusal bağ oluşmasına yardımcı olur.
3. Özel bir yere sahip olma: Aile, toplumda özel bir yere sahiptir ve aile kurumu, toplumun en temel yapı taşlarından biridir.
4. Rollere ve sorumluluklara dayalı yapı: Aile, her üyenin belirli bir rolü ve sorumluluğu olduğu bir yapıya sahiptir. Bu sorumluluklar, genellikle cinsiyet veya yaşa göre belirlenir.
5. Sosyalizasyon işlevi: Aile, çocukların toplumun değerleri, normları ve kültürü hakkında öğrenmeleri için önemli bir rol oynar. Aile, çocukların davranışlarını şekillendirerek, topluma uyum sağlamalarına yardımcı olur.
6. Ekonomik işlev: Aile, üyelerine ekonomik destek sağlamakla yükümlüdür. Bu, aile üyelerinin ortak ihtiyaçlarının karşılanması için gereken kaynakların toplanmasını ve paylaşımını içerir.
7. Duygusal destek işlevi: Aile, üyelerine duygusal destek sağlamakla yükümlüdür. Aile üyeleri, birbirlerine sevgi, saygı ve dayanışma göstererek, birbirlerinin duygusal ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.

Bu özellikler, aile kurumunun temel işlevlerini belirler ve farklı toplumlarda farklı şekillerde tezahür eder.

Aile Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

Ailenin tarihi, insanlığın tarihi kadar eski olabilir. Ancak aile yapısının ve aile kavramının tarihi, insanlık tarihindeki farklı dönemlere ve kültürlere bağlı olarak değişir.

İnsanlık tarihinde, aile yapısı, genellikle avcı-toplayıcı toplumlarda küçük ve hareketli gruplar halinde yaşayan insanlar arasında şekillenmiştir. Bu gruplar genellikle birbirleriyle kan bağı olan akrabalar veya evlilik yoluyla birbirine bağlı olan çiftlerden oluşurdu. Ailenin temel işlevi, üreme, çocuk yetiştirme ve bir arada yaşama gibi pratik ihtiyaçların karşılanmasıydı.

Aile kavramının ortaya çıkışı ise daha sonra tarihte gerçekleşti. Antik Roma’da, “familia” terimi, üç kuşaktan oluşan bir aile birliğini ifade etmek için kullanılırdı. Bu terim, bugünkü anlamına benzer bir şekilde, aile üyelerinin kan bağı, evlilik veya evlat edinme yoluyla birbirine bağlı olduğunu ifade ederdi.

Ortaçağda, aile yapısı, genellikle aile patriği veya aile reisi tarafından yönetilen bir hiyerarşik yapı haline geldi. Bu dönemde aile, aynı zamanda toplumun temel birimlerinden biri haline geldi.

Modern anlamda aile kavramı ise 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıktı. Bu dönemde, aile, öncelikle romantik ilişkilere dayalı bir birliktelik olarak görülmeye başlandı. Ayrıca, aile kavramı, toplumsal norm ve değerlerin bir parçası haline geldi ve toplumda özel bir yere sahip oldu.

Bugün, aile yapısı ve aile kavramı, farklı toplumlarda farklı şekillerde tezahür ediyor ve sürekli olarak değişim ve dönüşüm geçiriyor.

İlginizi Çekebilir: Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi

Sosyolojide Aile Türleri Nelerdir?

Sosyolojide aile türleri farklı başlık ve kategoriler dahilinde sınıflandırılarak aktarılmıştır. Burada en genel sınıflandırması ile aile türleri sıralanmıştır.

Aile İçi Egemenliğe Göre Aile Türleri:

1. Ataerkil Aile: Erkeğin ailenin başında olduğu ve karar verici rolünü üstlendiği aile tipidir.
2. Anaerkil Aile: Kadının ailenin başında olduğu ve karar verici rolünü üstlendiği aile tipidir.
3. Eşitlikçi Aile: Hem erkeğin hem de kadının eşit haklara sahip olduğu ve kararları birlikte aldığı aile tipidir.

Evlenme Şekillerine Göre Aile Türleri:

1. Tek Eşle Evlilik (Monogami): Bir erkeğin bir kadınla evlendiği ve sadece onunla birlikte yaşadığı evlilik türüdür.
2. Çok Eşle Evlilik (Poligami): Bir erkeğin birden fazla kadınla evlenebildiği ya da bir kadının birden fazla erkekle evlenebildiği evlilik türüdür.
3. Levirat Evlilik: Bir erkeğin ölen kardeşinin eşiyle evlenmesi durumudur.
4. Sorarat Evlilik: Bir kadının ölen kocasının kardeşiyle evlenmesi durumudur.
5. Grup Evlenmesi: Birden fazla erkeğin birden fazla kadınla evlendiği evlilik türüdür.
6. Bedel Karşılığı Evlenme: Bir erkeğin para ya da mal karşılığında bir kadınla evlenmesi durumudur.
7. Kaçırma: Bir erkeğin bir kadını ailesinin rızası olmadan kaçırıp evlenmesi durumudur.
8. Grup İçinde Evlenme (Endogami): Aynı sosyal, kültürel ya da etnik gruptan kişilerin evlenmesi durumudur.
9. Grup Dışı Evlenme (Egzogami): Farklı sosyal, kültürel ya da etnik gruplardan kişilerin evlenmesi durumudur.
10. Beşik Kertmesi: Bebeklik döneminde iki ailenin bebeklerini birbirine vermeleri ve birlikte büyütmeleri durumudur.
11. Berdel: İki ailenin çocuklarını birbirine vermesi durumudur.
12. Deneme Evliliği: Çiftlerin evlenmeden önce birlikte yaşamaları ve uyumlarını ölçmeleri durumudur.
13. Taygeldi: Geleneksel olarak Kazak toplumunda gerçekleştirilen, iki ailenin evlilik öncesi uzun süre misafir ağırlaması ve çiftin birlikte yaşamaya uygunluğunu gözlemlemesi durumudur.

İkamet Biçimine Göre Aile Türleri:

1. Patrilokal Aile: Evlilik sonrasında çift, erkeğin ailesinin evinde yaşamaya devam eder. Erkek, ailenin lideri ve karar vericisi olarak kabul edilir.
2. Matrilokal Aile: Evlilik sonrasında çift, kadının ailesinin evinde yaşamaya devam eder. Kadın, ailenin lideri ve karar vericisi olarak kabul edilir.
3. Neolokal Aile: Evlilik sonrasında çift, kendi evlerinde yaşamaya başlarlar. Bu tip aileler, geleneksel ailelerde görülen ataerkil ve anaerkil yapıların dışında bir yapıya sahiptir.

Ailenin Büyüklüğüne Göre Aile Türleri:

1. Büyük Aile: Geniş aile olarak da bilinir. Çok sayıda bireyin aynı çatı altında yaşadığı aile türüdür. Büyük ailelerde, akraba bağları çok güçlüdür ve aile fertleri birbirlerine yardım etme konusunda önemli bir rol oynarlar.
2. Küçük Aile: Çekirdek aile olarak da bilinir. Ebeveynler ve çocuklarından oluşan aile türüdür. Bu tip aileler, modern toplumlarda daha yaygın hale gelmiştir.

Alternatif Yaşam Biçimlerinden Doğan Aile Türleri:

1. Tek Anne ve Babadan Oluşan Aile: Boşanma, ölüm veya evlilik dışı ilişkilerden kaynaklanan tek ebeveynli ailelerdir. Tek ebeveynli ailelerde, ebeveynler genellikle çocuklarını tek başlarına büyütürler.
2. Üvey Aile: Boşanma sonrası bir veya her iki ebeveynin yeniden evlenmesiyle oluşan aile türüdür. Bu tip ailelerde, çocuklar bir üvey anne veya babaya sahip olabilirler.
3. Birlikte Yaşama: Evli olmayan ancak birlikte yaşayan çiftlerin oluşturduğu aile türüdür.
4. Eşcinsel Evlilikler Yolu ile Oluşan Aile: Eşcinsel çiftlerin evlilikleri sonucu oluşan ailelerdir.

Yerleşim Yerine Göre Aile Türleri:

1. Kırsal Aile: Köy veya kırsal alanlarda yaşayan ailelerdir. Genellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşırlar.
2. Gecekondu Aile: Şehirlerin çevresinde veya merkezinde yerleşmiş gecekondu bölgelerinde yaşayan ailelerdir. Genellikle düşük gelirli ve sosyal güvencesi olmayan ailelerdir.
3. Kentsel Aile: Şehirlerde yaşayan ailelerdir. Genellikle iş yaşamları nedeniyle şehirlerde yaşamayı tercih ederler.

Akrabalık İlişkilerine Göre Aile Türleri:

1. Baba Soylu: Soy bağı ve aile ismi babadan devam eder. Babanın ailesi ve soyu daha önemlidir.
2. Ana Soylu: Soy bağı ve aile ismi anneden devam eder. Annenin ailesi ve soyu daha önemlidir.
3. Hem Ana Hem Baba Soylu: Soy bağı hem anneden hem de babadan devam eder. Hem anne hem de baba tarafı eşit öneme sahiptir.

Keşfedin: Edebiyat Sosyolojisi

Aile Sosyal Bir Kurum mudur?

Aile sosyal bir kurumdur. Aile, toplumun en temel birimlerinden biridir ve birçok sosyal işlevi yerine getirir. Aile, bireylerin topluma uyum sağlamalarına, kültürün aktarılmasına, nesiller arası dayanışma ve işbirliğine, ekonomik işlevlere ve diğer birçok sosyal işleve katkıda bulunur. Ayrıca, aileler de kendilerine özgü kurallar ve değerlerle birbirinden farklılık gösterirler ve bu nedenle toplumun çeşitliliğini yansıtırlar. Bu nedenle, sosyolojide aile, bir toplumun sosyal yapısının ve işleyişinin anlaşılmasında önemli bir rol oynayan bir kurumdur.

Ailenin Sosyal İşlevi Nedir?

Ailenin sosyal işlevleri çeşitli şekillerde tanımlanabilir, ancak genel olarak aşağıdaki gibi özetlenebilir:

1. Topluma yeni üyelerin kazandırılması: Aile, bir toplumun yeni nesillerine sahip çıkarak onların büyümesine ve topluma uyum sağlamalarına yardımcı olur.
2. Sosyalizasyon: Aile, kültür, gelenek ve değerlerin nesiller arasında aktarılmasını sağlar. Aileler, çocuklara dil, davranış, tutum ve diğer sosyal normlar hakkında bilgi ve deneyim kazandırır.
3. Duygusal destek: Aile, bireyler arasında güvenli bir ortam sağlar ve birbirlerine duygusal destek sunar. Aile üyeleri, sevgi, saygı, sadakat, anlayış ve dayanışma gibi duygusal ihtiyaçları karşılar.
4. Ekonomik işlevler: Aile, üyeleri arasında kaynakların paylaşımını sağlar ve ekonomik faaliyetlerde birlikte hareket etmelerini kolaylaştırır. Bu işlev, ailenin temel ihtiyaçlarını karşılamak için üyeler arasında iş bölümü ve dayanışmayı gerektirir.
5. Nesiller arası bağların korunması: Aile, geçmişteki nesillerin hatıralarını ve yaşantılarını gelecekteki nesillere aktarır. Bu, ailelerin birbirleriyle ilişkilerini güçlendirmesine ve bir neslin diğerine bağlanmasına yardımcı olur.

Bu sosyal işlevler ailenin anahtar rolleridir, ancak her ailede farklı şekillerde ifade edilebilir ve öncelikleri değişebilir.

Aile Sosyolojisi Alanında Çalışma Yapan Sosyologlar

Aile sosyolojisi alanında çalışmış ve halen çalışan birçok sosyolog vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

1. Talcott Parsons: Aile sosyolojisi alanında önemli bir isim olan Parsons, ailenin işlevleri ve evlilik kurumunun toplumsal işlevleri üzerine çalışmalar yapmıştır. “The Social System” adlı kitabı, aile sosyolojisi alanında önemli bir başvuru kaynağıdır.
2. Jessie Bernard: Bernard, aile sosyolojisi alanında feminist bir yaklaşımla çalışmalar yapmıştır. Cinsiyet rolleri, evlilik, boşanma ve aile içi şiddet gibi konular üzerinde araştırmalar yapmış ve “The Future of Marriage” adlı kitabıyla tanınmıştır.
3. William J. Goode: Goode, aile sosyolojisi alanında önemli bir isimdir ve ailenin evrimi, aile yapısının değişimi ve evlilik kurumunun toplumsal işlevleri gibi konular üzerine çalışmalar yapmıştır.
4. Arlie Russell Hochschild: Hochschild, aile sosyolojisi alanında duygusal emek konusunda çalışmalar yapmıştır. “The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling” adlı kitabı, duygusal emeğin toplumsal işlevi üzerine yapılan ilk araştırmalardan biridir.
5. Stephanie Coontz: Coontz, aile sosyolojisi alanında çalışmalar yapmış ve evlilik kurumunun toplumsal işlevlerini incelemiştir. “Marriage, A History: How Love Conquered Marriage” adlı kitabı, evlilik kurumunun tarihsel evrimini ele almaktadır.
6. Kathleen Gerson: Aile ve iş hayatı dengesi konusunda çalışmalar yapan Gerson, modern aile yapısı ve ebeveynlik konusuna odaklanmıştır. Ayrıca toplumsal cinsiyet rolleri ve çocuk bakımı konusunda da araştırmalar yapmıştır.
7. David Cheal: Aile ve tüketim konusuna odaklanan Cheal, aile yaşamının tüketim toplumuyla olan bağlantısını incelemiştir. Ayrıca, tüketim kültürünün aile ilişkileri üzerindeki etkisi hakkında da yazılar yazmıştır.

Bu sosyologlar, aile sosyolojisi alanında önemli araştırmalar yapmış ve farklı konularda terimler geliştirmişlerdir. Örneğin, Talcott Parsons, ailenin işlevlerini açıklarken “aile soyutlaması” terimini kullanmıştır. Jessie Bernard, evlilik kurumunun kadınlar üzerindeki etkisini “kadınlık karşıtlığı” olarak tanımlamıştır. Arlie Russell Hochschild, “duygusal emek” terimini kullanarak, hizmet sektöründe çalışanların müşterilerine karşı duygusal olarak nasıl davrandıklarını açıklamıştır.

Türkiye’de Aile Sosyolojisi

Türkiye’de aile sosyolojisi, üniversitelerin sosyoloji bölümlerinde bir alt disiplin olarak incelenmektedir. Türkiye’de aile sosyolojisi alanında araştırmalar yapan birçok sosyolog ve akademisyen vardır. Bazı önemli isimler şunlardır:

1. Nermin Abadan Unat: Türkiye’de aile sosyolojisi alanında yapılan ilk araştırmalardan biri olan “Türk Aile Hayatı” adlı kitabı ile tanınan Abadan Unat, Türk aile yapısı, evlilik, boşanma ve kadının toplumsal konumu gibi konular üzerine çalışmalar yapmıştır.
2. Ayla Göksel: Göksel, aile sosyolojisi alanında yaptığı araştırmalarla tanınmaktadır. Aile yapısı, aile içi iletişim, çocuk yetiştirme gibi konular üzerinde çalışmalar yapmıştır.
3. Zehra Kafkaslı: Kafkaslı, aile sosyolojisi alanında yaptığı çalışmalarla özellikle kadınların toplumsal konumu ve evlilik kurumunun toplumsal işlevleri konusunda önemli katkılar sağlamıştır.
4. Ayşe Saktanber: Saktanber, aile sosyolojisi alanında yaptığı araştırmalarla tanınmaktadır. Türkiye’de boşanma oranları, evlilik dışı ilişkiler, aile içi şiddet gibi konular üzerinde çalışmalar yapmıştır.
5. Bengi Akbulut: Akbulut, aile sosyolojisi alanında yaptığı araştırmalarla özellikle çocukların sosyal hayatındaki yerine ve çocuk hakları konusuna önemli katkılar sağlamıştır.

Türkiye’de aile sosyolojisi alanında yapılan araştırmalar, özellikle son yıllarda giderek artmaktadır. Aile yapısının değişimi, evlilik kurumunun toplumsal işlevleri, aile içi iletişim gibi konular üzerine yapılan araştırmalar, Türk aile yapısı ve aile hayatı hakkında önemli bilgiler sağlamaktadır.

İlgili: Yemek Sosyolojisi

Aile Sosyolojisi ile ilgili Kitap Önerileri

Aile Sosyolojisi hakkında kitap önerileri:

1. Aile Sosyolojisi: Kuram ve Araştırma Yöntemleri – Hakan Coşkun
2. Sosyolojik Perspektiften Aile – Hatice Yılmaz
3. Türkiye’de Aile: Geleneksel Değerler ve Modernizm – Yalçın Özkan
4. Toplumsal Değişme Sürecinde Aile – Sadık Ünay
5. Aile ve Toplum – İhsan Sezal
6. Sosyolojide Aile – Doğan Göçer
7. Sosyoloji Sözlüğü – Hatice Yılmaz (Aile başlığı altında detaylı bilgi içermektedir)
8. The Sociology of Family: An Interdisciplinary Approach – Rebecca L. Davis
9. Families: A Social Class Perspective – Gloria L. Main and Lydia Morris
10. The Family: A Sociological Interpretation – Eshetu Gurmu
11. Families and Family Therapy – Salvador Minuchin and Michael P. Nichols
12. Marriage and Family: The Quest for Intimacy – Jeanette C. Lauer and Robert H. Lauer
13. The Sociology of the Family: A Reader – Scott Coltrane and Randall Collins
14. Handbook of Contemporary Families: Considering the Past, Contemplating the Future Marilyn Coleman and Lawrence H. Ganong