Genç İşsizliğinin Nedenleri
Genç işsizliği diğer yaş gruplarına göre daha karmaşık bir olgudur. Bu yüzden genç işsizliğin sebeplerini tek bir faktöre bağlamak doğru olmayacaktır.
İşsizlik oranları yaş, cinsiyet, eğitim, gelir düzeyi ve beceri gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir. Bireyin almış olduğu eğitim, ekonomik faaliyetlerin niteliğini ve işgücüne katılım oranlarını etkileyen faktördür. Genç işsizlik oranının yetişkin işsizliğine göre fazla olması, gençlerin bu faktörlerden daha fazla etkilenmelerinden kaynaklanmaktadır Genç işsizliğine neden olan beceri, yaş gibi faktörler yetişkin işsizliğine sebep olan unsurlardan farklılaşmaktadır. Gençlerin ilk defa iş aramalarından dolayı yetişkinlere göre tecrübesiz olmaları, niteliklerinde ki eksiklikler deneyimli yetişkinlere göre farklılaşmakta, genç işsizliği ne etki eden unsurlar arasında yer almaktadır. Gençler yetişkinlere oranla daha fazla sosyal risk altındadır. Gençler işsizliğe karşı savunmasız haldedirler. Çalışma yaşamında kadın ve erkek arasında değişkenlik söz konusudur. Kadınlar ve erkekler farklı mesleklere yöneldiklerinden işgücü piyasası uygulamaları ve düzenlemelerinden farklı şekilde etkilenirler. Fiziksel güç veya bilgi düzeyine bakıldığında birçok çalışma alanında “erkek işi” olarak görülen istihdam alanlarına karşılık beceri ve ince işçilik gerektiren işler ise kadınlara uygun olarak görülmektedir. Kadınlara kıyasla erkeklere daha fazla sunulan iş alanları sonucu erkekler kadınlara göre daha kolay iş bulabilmektedir. Ayrıca kadınlar, ailevi sorumluluklardan erkeklere göre daha fazla etkilenmektedir. Kadınlar erkeklere kıyasla işsizlikten daha fazla etkilenmekte ama buna karşı gençler en dezavantajlı kategoride yer almaktadır.
“Genç işsizliğin yüksek oluşunun nedenleri ile ilgili olarak temelde iki görüş ileri sürülmektedir: Birincisine göre, ekonomik gelişmenin yavaş olması, ekonomideki dönemsel düşüşler ve asgari ücretler gibi bazı nedenlere dayalı olarak genç işsizlere yönelik talebin yetersiz olmasıdır. İkincisine göre ise, gençler arasındaki işsizlik oranının yüksek olmasının temelde nedeni, genç işgücünün niteliğindeki eksikliktir” (Freeman, 1980: 6).
Genç işsizliğinin nedenlerinden bahsederken, gençlerin yetişkinlere oranla işten ayrılmaya daha yatkın oldukları ileri sürülmektedir. Ekonomik krizlerin yaşandığı , durgunluk dönemlerinde işverenler işçi alımını durdurur, işgücü piyasasına yeni giren gençler daha az iş imkanına sahip olurlar, nitelikleri karşılamak daha da zorlaşır. Ayrıca işverenler işçi çıkarma aşamasında “son giren ilk çıkar “ yöntemini kullanmaktadır. Gençlerin ilk defa iş arıyor olmaları sebebiyle işverenler tarafından deneyimsiz olarak görülen gençler işten ilk çıkarılacaklar arasına yerleştirilmektedir.
Casson (1979:100) bu durumu “Seçici İşten Çıkarma Hipotezi” olarak ifade etmektedir. Casson işçi sayısını azaltmaya genellikle gençlerden başlanmasının nedenlerini şöyle açıklamaktadır; “a) genç işçiler, meslek içinde genellikle kendilerine en az yatırım yapıldıkları için ilk olarak işten çıkarılmaları işveren açısından daha karlıdır. b) çalışma hayatına en yeni katılan olmaları ve sık iş değiştirmeleri yüzünden, bir işte kalma süreleri kısadır. c) işten çıkma tazminatları işçinin hizmet süresi ile orantılıdır.” Bu yüzden genç işçiler işten çıkarmalarda ilk sıralarda yer alır.
Gençlerin herhangi bir işte çalışmamaları durumu genç işsizliği oluşturmaktadır. Yeterli istihdamın sağlanmaması, gerekli olanakların verilmemesi sonucunda eğitimlerini tamamlamış gençlerin gerek kendi alanlarında gerekse farklı statülerde iş bulamamalarından kaynaklı ülkemizde yığınlaşmış bir halde genç işsiz kitlesi bulunmaktadır.
Eğitimlerini tamamlayan gençler okudukları bölüme yönelik eğitimleri sonunda iş bulamamak konusunda kaygı yaşamaktadırlar. Eğitim iş gücü piyasasında verimliliğin artırılmasında önemli faktördür. Eğitimle birlikte nitelikli işgücü sayısı artırılırken meslek sahibi olma düşüncesiyle üniversiteye yerleşen öğrencilerin eğitimlerini tamamladıktan sonra okudukları bölümle eşdeğer iş bulamamaları da söz konusudur.
“Hızlı gelişen teknoloji beraberinde iş yaşamında daha büyük gelişmelere neden olmuştur. Gençlere verilen eğitimin iş dünyasının beklentilerinin karşılamaması önemli bir engel olarak önümüze çıkmaktadır. Bu nedenle gençlerin iş bulamama endişesi doğmakta ve gençlerde bir umutsuzluk oluşmaktadır. Umutsuzluk ise beraberinde hedeflerinden vazgeçme ve yanlış tercihler yapılmasını tetiklemektedir.” (Koçak ve Çepni, 2017: 8).
Genç işsizliğinin sorun haline gelmesinde bir başka etki ise gençlerin ilk kez iş arıyor olmalarıdır. Gürsel ve Ulusoy’un da belirttiği üzere (1999:100)“Türkiye’de genç işsizliğinin toplam işsizliğe göre daha yüksek olmasının nesnel nedenleri var olmakla beraber, en önemli nedeninin ise gençlerin büyük kısmının ilk kez iş araması gelmektedir”. Gençlerin ilk defa iş gücü piyasasına katılımı, tecrübe eksikliği gençlerin etkilendiği bir noktadır. Gençler ilk iş tecrübelerinde işi beğenme aşamasında kendilerine uygun işi bulmaya çalışmaktadırlar. Düşük ücret almaya eğilimli oldukları için sürekli iş değiştirmektedirler. Üniversiteden mezun olan öğrenciler tecrübe eksikliği sorunundan kaynaklı işe yerleşme süreleri uzamaktadır. Böylelikle ülkemizde üniversiteli işsizler ordusu artış göstermekte, eğitimin tamamlanmış olması iş bulmayı kolaylaştıracağı düşüncesi etkisini yitirmektedir.
Gençler eğitimlerini tamamladıktan sonra deneyim sahibi olmak isterler ve farklı iş arayışlarında bulunmaya başlarlar. İşler süreksiz, vasıfsız ve düşük ücretlere tabidir. Gençlerin çoğu bir süre sonra işlerinden ayrılacak ve başka iş bulma arayışına gireceklerdir. Yaşları ilerledikçe, yaşam koşulları değiştikçe, evlendiklerinde mali yükümlülükleri artacak ve daha iyi fırsatlar sunan işler aramaya başlayacaklardır.
Fertlerin en son tamamladıkları eğitim düzeyi ve eğitim süresince çalışma deneyimi, II. Çeyrek: Nisan-Haziran, 2016 başlıklı TUİK çalışması sonuçlarına göre eğitimlerini tamamlayan 15-34 yaş grubu arasında 4 yıllık yükseköğretim ve üzeri toplam 420 kişiden 155 kişinin hiç çalışma deneyimi bulunmamaktadır. Cinsiyetler üzerinden incelendiğinde toplam 231 erkekten 81’inin çalışma deneyimi bulunmaz iken kadınlarda toplam 187 kişiden 73’ü hiçbir işte çalışmamıştır.
Kaynakça
- CASSON, Mark (1979), Youth Unemployment, London. (GENÇ İŞSİZLİĞİNİN TEORİK AÇIKLAMALARI Yrd. Doç. Dr. Emel ÇETİNKAYA)
- Freeman, Richard B. (1980), “Why Is There a Youth Labor Market Problem?”, Youth Unemploymentand Public Policy, (Edik’d by Bemard ANDERSO:-J, Isabel SAWIIILU, (New Jersey : The American Assembly, Columbia University), s. 6-32
- Koçak, O., & Çepnit, S. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Çalışma Haytaına Dair Beklentilerinin Değerlendirilmesi: Yalova Üniversitesi Öğrencileri Örneği. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 241-265.
