Gündelik Hayat Sosyolojisi Nedir? Temsilcileri Kimlerdir?

Gündelik hayat sosyolojisi, çağdaş anlamda bir bilim olarak, 18.yy.’da temelleri atılan sosyolojinin, bir alt disiplini olarak toplumsal hayatı ve değişimleri her yönüyle inceleyen, toplumsal olgulara farklı bakış açılarıyla ve eleştirel bir şekilde yaklaşarak bu olguların altında yatan gerçekleri ortaya çıkarmayı amaç edinen bir sosyal bilim dalıdır.

• Gündelik Hayatın Sosyolojisi, hayatın görünüşte bilindik olan yanlarının nasıl başka bir gözle görülebileceğini ve yorumlanabileceğini göstermeye çalışır. Yani aşina olanın yeniden keşfedilmeye çalışılması mücadelesidir.
• Ana akım sosyolojinin makro bakış açılarının, günümüz toplumunu anlama da yeterli hale gelmemeye başlaması ile birlikte farklı sosyoloji teorileri ve bakış açıları ortaya çıkmaya başlamıştır. Zaten hayatımızda var olan gündelik hayat kavramı, hem makro hem de mikro bakış açılarıyla bireyin davranışlarının ve değişimi daha küçük yapılara indirgeyerek ayrıntılı incelenmesi ile birlikte daha da önem kazanmış ve değişen toplumsal yapının daha ayrıntılı ortaya konmasına öncülük etmiştir.
• Gündelik Hayat Sosyolojisi, bireylerin ve grupların kendi gündelik hayat koşullarını değiştirme fırsatlarını arttırarak kendi kendilerini aydınlatma olanağı sağlar. Neden böyle davrandığımız hakkında daha çok şey bildikçe, kendi geleceğimizi etkileme olanağımız daha fazla olacaktır(Erdoğan, Alemdar, 2002, s.15.).

Gündelik Hayat Kavramı

‘Gündelik hayat’ kavramı, bir insanın gündelik olarak yaptığı, düşündüğü, hissettiği şeyleri içine alan bir kavramdır. Gündelik hayat, bizzat insanlar tarafından yorumlanan ve oluşturulan bir gerçeklik olarak karşımıza çıkar(Akyüz, Çapçıoğlu, 2012). Gündelik kelimesi genelde tekrar edip duran ve bir yönüyle de sıradan ve basit işleyen hayatı çağrıştırır. Bu nedenle gündelik hayat sosyal bilimlerde uzun süre göz ardı edilen ve önemsenmeyen ancak son dönemde sosyal bilimlerin ilgi alanına girmiş bir kavramdır. Gündelik hayat kavramı özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren literatüre yerleşen bir kavram olmakla kalmayıp, günümüzde sosyal bilimlerin kullandığı anahtar kavramlardan birisi haline gelmiştir(Subaşı, 2004: 11).

• Gündelik hayat, küreselleşme, modernite, teknolojik gelişmeler gibi öğeler tarafından etkilenmektedir. Ancak gündelik hayat, bu etkilerle meydana gelen değişim ve dönüşümlere rağmen yine de kendi içinde bir uyuma sahiptir.
• Gündelik hayat, sosyal gerçekliğin inşa edildiği bir alandır ve ona olan ilgi on dokuzuncu yüzyılın sonlarında ve yirminci yüzyılın başlarında artmaya başlamıştır(Lefebvre, 1995: 16).
• Kavram, ister bir kurgunun, isterse sıradan bir gerçekliğin ürünü olsun sonuçta bir teşhirdir ve akıp giden zaman içinde, çoğu zaman yorumlanmasında güçlük çekilen birtakım görüntüleri içermektedir(Lefebvre, 1995: 16).
• Gündelik hayatın bilinci, bireye alelade olaylar arasında yolunu bulma ve hayatını, diğer bireylerin arasında sürdürme olanağı veren bir anlamlar ağı sağlamaktadır. Bu ağların tümü, özel bir sosyal hayat alanı inşa etmektedir (Kellner, 2005: 23).
• Bu kavram, tarihsel olanla temas edilen bir alan olmasına rağmen bugün genellikle önemsiz sayılarak göz ardı edilmekte, parçalanmakta ya da meta düzeyine indirgenerek fetişleştirilmektedir(Willis, s.184,1991).
• Ve en son olarak gündelik hayat kavramı bireylere sosyal hayat alanı sağlamaktadır.

Önerilen Yazı

Kent Sosyolojisi Nedir?

Gündelik Hayat Sosyolojisi Temsilcileri

Gündelik Hayat Sosyolojisi temsilcileri; Henri Lefebvre, Michel de Certeau Agnes Heller’dır. Aşağıda bu temsilcilerin gündelik hayatla ilgili görüşlerine yer verilecektir.

1) Henri Lefebvre(1901-1991)

• Henri Lefebvre, Fransız sosyolog, entelektüel ve felsefecidir. Daha çok Neo-Marksist olarak bilinir. Fransa’da doğmuş, Paris Üniversitesi(Sorbonne)’nde felsefe okumuş ve 1920 yılında mezun olmuştur.
• Lefebre’ye göre, gündelik hayat; örgütlenmiş ve tüketimi yönlendirilmiş toplumun sahnesi ve modernliğin temel bir ürünüdür. O’na göre gündelik hayatın eleştirel çözümlemesi ideolojileri açığa çıkaracak, gündelik hayat hakkında toplanan bilgi ise ideolojik eleştiriyi ve sürekli bir özeleştiriyi kapsayacaktır (Lefebvre, 1995: 19)..
• Düşünürün, ısrarla vurguladığı, gündelik hayatın davranış kalıplarına yönelik sorgulamanın gerekliliğidir. O, gündelik hayatın tekrarlardan oluştuğunu ve tekrarların oluşturduğu davranış kalıplarının keşfedilmesi gerektiğini vurgular.
• Lefebvre, Sovyet devriminin gündelik hayatı dönüştüremediği için başarısız olduğunu savunmaktadır. O’na göre; toplumsal dönüşümün gündelik hayatı dönüştürmeden gerçekleşmesi mümkün değildir.
• Lefebvre’in, Gündelik Hayatın Sosyolojisi açısından asıl önemi ise; gündelik hayata ilgi uyandırmasıdır. O, gündelik hayatta sıradanlaşmış, bu nedenle göz ardı edilen davranış kalıplarını araştırmanın çok önemli olduğuna dikkat çekmiştir.

2) Michel de Certeau(1925-)

• Michel de Certeau Mayıs 1925’te Chambery’de doğmuştur. Felsefe, klasik edebiyat, tarih ve ilahiyat alanlarında iyi bir eğitim gördükten sonra 1950 yılında İsa Birliği’ne katılmış, 1956 yılında da papaz olmuştur.
• En bilinen eseri “Gündelik Hayatın Keşfi”dir. Bu eseriyle gündelik hayatın üretim ve tüketim boyutu üzerinde durmuştur.
• Tüketicilerin edilgen oldukları varsayımını reddeden de Certeau’ sıradan insanların yaratıcılığına dair düşüncelerini delilleriyle birlikte ortaya koymaya çalışmıştır.
• De Certeau, çalışmaların konusunu daha çok gündelik hayatta sıkça karşımıza çıkan davranış kalıplarının eleştirisi oluşturmaktadır. Onun ilgilendiği önemli bir konu da insanların kendisine dayatılan kuralları, nasıl kendisine mal ettiği, onlarla nasıl başa çıktığıdır.
• Düşünür, otorite karşısında sıradan insanların dikkati başka yöne çekmeye çalışmasını “peruk” kavramıyla açıklar. De Certeau, bunu bir tür nefsi müdafaa olarak görür, her geçen gün daha disipline edilen, kuralları ve kontrol etme yöntemlerini sürekli geliştiren modern toplumlarda bu tür nefsi müdafaaların bir tür isyan olduğunu savunur.

3) Agnes Heller(1929-)

• De Certeau, otorite karşısında sıradan insanların dikkati başka yöne çekmeye çalışmasını “peruk” kavramıyla açıklar. De Certeau, bunu bir tür nefsi müdafaa olarak görür, her geçen gün daha disipline edilen, kuralları ve kontrol etme yöntemlerini sürekli geliştiren modern toplumlarda bu tür nefsi müdafaaların bir tür isyan olduğunu savunur.
• Ona göre; insanların gündelik hayattaki davranış kalıplarının nasıl oluştuğu ve bu davranış kalıplarının zamanla nasıl dönüştükleri anlaşılmadan toplumların sosyal ve ekonomik dönüşümlerini anlamak mümkün değildir. Agnes Heller’e göre; toplumun dönüştürülebilmesi için bireylerin kendilerini dönüştürmeleri gerekmektedir (Heller, 1990: 3).
• Yabancılaşma kavramını kullanan Heller, kişinin yabancılaşmayı aşarak birey haline gelmesini önemsemektedir. Çünkü ona göre; yabancılaşmadan kurtulmuş bireylerin oluşturduğu gündelik hayat, kişisel çıkarlardan daha önemli değerlerle biçimlenecektir (Heller, 1990: 20).
• O, modern öncesi toplumu ve toplumsal ilişkileri biçimlendiren bilginin kapitalizmle geriye dönülmez biçimde dönüştüğünü vurgulamaktadır (Heller, 1990: 20).

Gündelik Hayat Sosyolojisi ile Bağlantılı Teorik Perspektifler

Gündelik Hayat Sosyolojisi ile bağlantılı teorik perspektifler aşağıda madde madde verilmiştir.

• Sembolik Etkileşimcilik
• Dramaturji
• Etiketleme Teorisi
• Fenomenoloji
• Etnometodoloji
• Varoluşsal sosyoloji

NOT: İncelenme konusu olarak gündelik hayat günümüze gelene kadar hak ettiği önemi bazı düşünürlere göre kazanamamasının yani gündelik hayatın göz ardı edilmesinin nedeni; onun basit, sade ve gelişigüzel tarzda işleyen özelliği olabilir. Ancak gündelik hayatı önemsemeyen düşünürlerin dikkat etmediği nokta, gelişigüzel işliyor izlenimi veren hayatın, aslında “kendini, yok zannettirecek kadar gizleyebilmiş” bir bilincinin varlığıdır.

Gündelik Hayat Sosyoloji ile ilgili Kitap Önerileri

♦Gündelik Hayat Sosyolojisi- Ensar ÇETİN

♦Gündelik Hayatın Eleştirisi 1,2,3- Henri LEFEBVRE

♦Gündelik Hayat Eleştirileri- Mıchael GARDINER

♦Gündelik Hayat Sosyolojisi- Ali ESGİN, Güney ÇEĞİN

♦Modern Dünyada Gündelik Hayat- Henri LEFEBVRE

♦Kültür ve Gündelik Hayat- Andy BENNETT

♦Risk Toplumu–Ulrick BECK

KAYNAKÇA

• ÇETİN, D. D. E. GÜNDELİK HAYATIN SOSYOLOJİSİ.
• ÖZMEN, Z. Bir Modern Zaman Klasiği: Gündelik (çi) Hayat. KARE, (6), 1-15.
• Egi, A. (2014). Gündelik hayatta kaotik kurumsallaşmalar (Master’s thesis, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
• Lefebvre, H. (2013). Gündelik hayatın eleştirisi. Sel Yayıncılık.
• Çetin,E.(2013). Gündelik hayat sosyolojisi. Rağbet Yayıncılık

Önerilen Yazı

Eğitim Sosyolojisi Nedir? Ele Aldığı Konular Nelerdir?