Bu yayında hemşehrilik nedir? Sorusu göç sosyolojisi bağlamında ele alınacaktır. Ayrıca, hemşehri dayanışma ağları ve hemşeri dernekleri konularına da değinilmiştir. Sosyoloji ders notu niteliğindedir, bütünlük aramayınız.
Tonnies’in cemaat tipini kentte canlandırma isteği. Hemşehrilik, kentteki, ötekine karşı kendisi gibi olanların, aynı toprağa ait olanların yanında durmaktır. Ancak göç etmemiş insanlar için hemşehriliğin bir anlamı yoktur. Hemşehriliğin baskın olmasında, kişilerin doğup büyüdükleri memleketten uzakta yaşamaya başlaması önemli bir rol oynamıştır. Yani hemşehrilik memleket dışında anlam kazanan bir şeydir.
Şehirlerde Tonnies’in cemiyet ilişkilerinin hâkim olduğu bir yapı mevcuttur. Ancak hemşehrilik ile birlikte cemaat ilişkileri pek de aranmamıştır. Kırsal kesimlerde uzaktan akrabalar aileden sayılmazken, şehirde aynı kentte olmak, yani hemşehri olmak bile akrabalık gibi önemli ve değerli hale gelebilir.
Göçmenlerin kente adapte olmasında resmi kuruluşların önemi olduğu kadar, yerel örgütlerin ve sivil toplumun da önemli işlevi vardır. M. Kıray’a göre bu tür kuruluşlar tampon kurum niteliğindedir. Gönüllü göç, daha ziyade zincirleme göç şeklinde gerçekleştiği için öncü göçmenlerin yanında kente uyum sağlamışlardır. Ancak zorunlu göçmenler, bu hemşehrilik veya akrabalık ağlarında fazla yararlanamamışlardır.
Hemşehri Dayanışma Ağları
Kentleşme sürecinde hemşehrilik ağlarının büyük bir önemi vardır. Bu ağlar, göçmenlerin barınma, iş bulma gibi ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlamışlardır. Ayrıca bu dernekler aracılığıyla, kaynak şehre yardımlar da sağlanmaktadır. (Ankara’daki Çankırılılar derneğinin, Çankırı iline yardımı gibi).
Kırsal kesimden büyük şehirlere göç edenler, şehirdeki ötekilere karşı bir savunma refleksi olarak bir araya gelerek yörelerinin yardımlaşma ve dayanışma derneklerini kurmaktadırlar. Köydeki ağalık patronajından hemşehri dayanışma derneklerine.
Köyden göçenler, hemşehrileri ile aynı semtte ve aynı işlerde çalışmaktadırlar. Güneş-Ayata bu dayanışma ağının “korunmak için duvarları olan, yabancıların sokulmadığı bir sığınma alanı yaratmaya” imkân verdiğini iddia etmektedir. Ayrıca evlenmeyi kolaylaştıran bir kurum olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Hemşehri dernekleri zincirleme göç ile doğrudan ilişkili kurumsal yapıdır.
Hemşehri Dernekleri STK mıdır?
STK, bir ülkedeki vatandaşların ortak ilgi, ortak çıkar, ortak özlemleri için devlet dışında yan yana gelerek kendi entelektüel maddi potansiyellerini birleştirdikleri, çaba gösterdikleri katılım biçimlerini ifade etmekte kullanılan devlet dışı organizasyonlardır. Birçok bilim insanına göre hemşehrilik dernekleri bir tampon kurumdur. Bu nedenle hemşehrilik dernekleri topluluk ile toplum arasında bir köprü olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle dernekler CBO olarak adlandırılmıştır. Bu kavram STK’lardan farklı olarak, topluluk-komşuluk ilişkilerine dayalı, dar amaçlı örgütlenmeleri ifade etmekte kullanılmaktadır.
