Sosyal bilimler hayat içerisindeki gruplaşmayı toplumsal tabakalaşma olarak adlandırır. Tabakalaşmanın temelinde eşitsizlik barınır. Irkçı yaklaşımlar, biyolojik eşitsizliği; hayat şartları bakımından ekonomik eşitsizliği toplumsal tabakanın birkaçını oluşturur. Gelişmiş toplumlara nazaran gelişmemiş toplumlarda tabakalaşma daha fazla görülür.
Toplumlar; açık, yarı-açık, kapalı olarak ayrılır. Kast sistemi ise kapalı tabakalaşma biçimidir. “Kast kelimesi, İspanyolca ve Portekizce’deki ‘casta’ kelimesinden Türkçe’ye geçmiştir. Kelimenin etimolojik kökeni ise ‘özellikle bir şey karıştırılmamış’ anlamında olan Latince ‘castus’ kelimesine dayanır. ‘Casta’ kelimesi, İspanyollar tarafından ırk anlamında kullanılırken, aynı kelimeyi Portekizliler, XV. Yüzyılda, Hint toplumunu ifade etmek için kullanmışlardır” (Dumont’dan akt. Yalçın, 2019; 168-169) Kast sisteminin daha çok görüldüğü bölge Hindistan alt kıtasıdır. Bu kast sistemi Hinduların inandıkları Manu inancında yer alan Drahoma geleneğine bağlıdır. Hinduizmin dul kadınlarla ilgili kuralları vardır. Üst kast üyesi dul kadınlar, tekrar evlenemez. Ayrıca evlenecek genç kız, kendi kastından daha üst düzeyde olan bir erkekle evlenmesi kuralı vardır. Kast sistemi hukuki dayanağa sahiptir. Kastların oluşumları, sınırları vb. yasalarla belirlenir. . “Öyle ki 1950 tarihinde ulusal anayasadaki kast ayırımı kaldırılmamış, hafifletilmiştir.” (Çatlı Özen, 2016; 63) Kast sistemine üyelik doğum ile kazanılır. Birey, hangi kast içerisinde doğmuşsa hayatını o kast içerisinde geçirir. Bireyin kendi yeteneklerinin ve becerilerinin bir önemi yoktur. Bu özellik ise dinin emri olarak kabul edilir. Kast içindeki birey statü değişikliği gerçekleştiremez. Eğer birey, kurallara uymazsa fiziksel ceza, dışlanma, kasttan atılma gibi durumlarla karşılaşabilir. Alt ve üst kastlar arasında ceza hususunda farklılıklar vardır. Hem alt hem üst kast aynı suçu işlediyse üst kasttan birey daha az ceza alabilir. Hırsızlık gibi bir suçta durum değişerek üst kasttan bireyin alacağı ceza daha sert olmaktadır.
Hindistan dört temel kasta (varnaya) ayrılmıştır. Varnalar içerisinde de yine tabakalaşma görülür. Buna da varnalar içi yani jati adı verilir. Kısaca grup içi gruplaşmalar bulunur. Hiyerarşik düzenin en tepesinde Brahmanlar (din adamları) bulunur, ardından Ksatriyalar (yöneticiler), Vaishiyalar (esnaf ve zanaatkârlar) ve Sudralar (işçiler ve hizmetçiler) Bu dört kast dışında bulunan grup ise paryalar/dalitler/dokunulmazlar grubudur. Bu grup toplumsal işleyişinde dışında tutulur. Ayrıca bu grup kirli olarak nitelendirilir. Kastlar arasında da geçiş olmamaktadır. Kastların en tepesindeki Brahmanların, en alttaki Sudralarla bir arada bulunamazlar. İlk üç varnadakilerin jatilerle etkileşim kurmaları mümkünken son varnadaki Sudralar da jatiler arası kültürel etkileşim mümkün değildir. Tabakalaşma babadan oğula geçerek süreklilik kazanır.
İlginizi Çekebilir: Anomi Nedir?
Burada endogami evlilik söz konusudur. Alt kasttan biri üst kasttan biri ile evlenemez. Ayrıca evlilik yapılamadığı gibi kastlar arası ticarette yapılamaz. Kast grupları arasında bir rekabette bulunmaktadır. Bu rekabet kast sistemindeki dinamizmi ortaya çıkarır. Dört kast dışında kalan Paryalar daimi bir işte çalışamıyor ve ucuz işçilikten elde ettikleriyle geçiniyor. Dolayısıyla kastlar içinde gelir, hayat tarzı, meslek vb. olgular farklılık gösterir.
Kast sistemi içinde Hinduizm’deki reenkarnasyon (yeniden doğuş) inancının rolü vardır. Alt kasttan biri ait olduğu kastın gereklerini yerine getirmişse öldükten sonra bir üst kastta doğarak yeniden dirileceğine inanılmaktadır. Tam tersi üst kasttan biri için geçerlidir. Eğer birey kastına uygun davranışta bulunmazsa daha alt kastta doğarak yeniden dirilir. Böylelikle her bir kasta farklı bir fonksiyon yüklenmektedir.
Hiyerarşik düzenin en tepesindeki Brahmanlar, kanun koyma, dini metinleri yorumlama ve ibadetleri yönetme gibi özelliklere sahiptir. Bu nedenle diğer kastlardan daha saygın ve ayrıcalıklı konumdadır. Brahman kastı ve bu kasttakilerin hayat tarzı, diğer kastlardan olanlar için bir referans oluşturur.
Sonuç olarak Hindistan’daki toplumsal yapıyı belirleyen kast sistemi, farklı sınıflar arası ilişkileri engellemektedir. Kast sistemi, sınıflar arasında büyük bir uçurum oluşturmaktadır. Buna rağmen kast sistemi, Hint toplumunun dini, ekonomik ve kültürel yapısını yansıtmaktadır.
KAYNAKÇA
- Açıkgöz, Özkan (2000) ; “Sosyolojinin Problemli Bir Konusu Olarak, ‘Sosyal Sınıf’ Kavramı Üzerine Önemli Sosyologların Düşünceleri ve Yorumlar”, Sosyoloji Konferansları, Cilt 0, Sayı 26, s.281-308.
- Atay, Mahmut (1993) ; “Hint Toplumunda Drahoma Geleneği ve Sosyal Mobilite”, Sosyoloji Dergisi, (4), s.245-261.
- Özen, G.Ç. (2016) ; “Kapalı Toplumsal Yapı: Kast Sistemi Üzerinden Tabakalaşma”, Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2 (3), s.59-65.
- Yalçın, Enes (2019) ; “Toplumsal Tabakalaşma Sistemlerinin Genel İncelemesi”, Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8 (20), s. 158-179.
İlgili İçerik: Kültürel Gecikme
