İş Yerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Nedir?

Mobbing Tanımı 

Latince kökenli sözcük; psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. En iyi ifade eden anlamıyla yıldırma veya iş yerinde psikolojik terör anlamlarıdır. Özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulamasıdır. Son dönemde sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere çeşitli alanlarda disiplinler arası çalışılan bir konu haline gelmiştir (wikipedia.org,2020). 

Mobbing uzun vade de ve düzenli aralıklarla yapılır. Mobbinge maruz bırakılma süresi 6 ile 15 ay arasındadır. 

Mobbing Unsurları 

• Olumsuz davranışlara iş yerinde maruz kalmak ve bu davranışlara ek iş dışında istenmeyen mesaj, eposta ve telefon görüşmeleri ile gerçekleşiyorsa 
• Üstlerden astlara, astlardan üste veya eşit seviyelerdeki kişiler arasında gerçekleşiyorsa 
• Sistemli, kasıtlı ve süreklilik kazanmışsa 
• Yıldırma, pasif bırakma, işten uzaklaştırma amacı ile yapılıyorsa 
• Maruz bırakılan kişiye mesleki veya sağlık durumuna zarar veriyorsa 
• Gizli veya açık olarak kişiye yönelik olumsuz tutum ve davranışlar içeriyorsa mobbingden söz edilir.  

Mobbing Türleri 

Dört adet mobbing türü vardır. Bunlar yatay mobbing, düşey mobbing, dikey mobbing, stratejik mobbingdir. Yatay mobbing, hiyerarşik olarak aynı konumda olan, eş değer işlerde çalışan ve aynı rollere veya statülere sahip iş arkadaşları arasında gerçekleşir. Düşey mobbing, yöneticinin tüm çalışanlarını yok edinceye kadar çalışanlarından birini veya çalışanları tek tek taciz etmesidir. Dikey mobbing, bir grup çalışanın yöneticiyi taciz etmesidir. Stratejik mobbing, yönetici ekibin düzenli olarak işgücünün istenmeyen veya gereksiz bir parçası olarak kabul edilen çalışmaları yönelik mobbing uyguladığı durumlarda çıkar. 

Mobbingin Nedenleri 

Mobing özellikle çalışılan ortamda işbirliği güven ve emniyet yoksa iş yerindeki duygusal atmosfer gibi dış faktörler tarafından tetiklenebilir. Yönetimin abartılı istekleri, kötü çalışma ortamı, teşkilat kaynaklı eksiklikler, yetki ile ilgili muğlak düzenlemeler, işyeri ve yönetimsel stratejiler de ki değişiklikler, kıskançlık düşmanlık ve baskı ile yönetilen grup, değer sisteminde kişisel sorunlar, kişisel düzeyde sorunlar, kişisel nitelikler mobbingin nedenleri arasındadır. Mobbingin toplumdan topluma, bireysel ve iş yeri içinde farkı nedenleri olabilir. Mobbinge maruz bırakılan kişinin başarısı, zekası, performans, aktifliği, mesleki kariyeri hedef gösterilmesinde ki en önemli sebeplerdir.  

Çobanoğlu yaptığı araştırmalar sonucunda mobbinge maruz kalan kişilerin %80’den fazlasının duygusal zekası yüksek kişiler olduğunu ve mağdurların % 70’inin kadın çalışanlar olduğunu ortaya koymuştur (Çobanoğlu, 2005:52). Mobbing uygulayanlardan; aşırı kontrolcü, korkak, iktidar açlığı olan kişiler olarak söz edilir. Bu kişiler benmerkezci, narsist, hırslı, öz güveni olmayan, düzensiz aile yaşantısına sahip ve duygusal zekadan yoksun kişilerdir (Çobanoğlu, 2005:36). 

Mobbing Aşamaları 

Mobbing için olası bir temel olarak çalışanlar arasında kargaşayı en üst seviyeye çıkaran çözümlenmemiş çatışmalar olarak gösterilebilir. Başlangıçtaki çatışma kısa sürede unutulur agresif eğilimler baş gösterir. Agresiflik Psiko-Teröre dönüşür. Entrika, aşağılama, tehdit psikolojik taciz ve işkence girdabında mağdur, profesyonel ve insani itibarını yitirdiğini hisseder. İşyerindeki prestijini desteğini ve söz hakkını kaybeden değersiz bir varlık olduğunu düşünür ve böyle birine dönüşür. Damgalı ve sürekli taciz edilen kişi, yaptığı her hatada “kum torbası” ve “günah keçisi” haline gelir. Bunu kronik yorgunluk veya depresif bozukluk anlamına gelen Tükenmişlik Sendromu ile sonuçlanan mağdurun “varlık mücadelesi” takip eder. Terör ortamı yaşatılan bir kaç aydan sonra mağdur istifa, işten çıkarılma veya uzaklaştırılma ile kronik hastalık ve bozukluklara yenik düşer (mobbingdanismanlik.com,2020). 

Mobbingin Tarafları 

Mobbing uygulayanlar, mobbinge maruz bırakılanlar ve izleyiciler olmak üzere üç taraf bulunmaktadır. Mobbing uygulayanlar; sevgi, sevinç, yaratıcılık, paylaşma gibi duygulardan yoksun olan övgüye muhtaç, suçlayıcı, yargılayıcı, zayıf ve silik kişiliğe sahiptirler. Mobbinge maruz bırakılanlar; düşük seviyeli pozisyonlarda çalışan sessiz sakin kişilerdir. Yüksek pozisyonlu çalışanlarda ise beklentinin üstünde performans uygulaması ve kariyerinde yükselişe geçmiş genç insanlardır. Ayrıca erkek egemen bir toplum olması sebebiyle kadınlar erkeklerden daha fazla mobbinge uğramaktadır. İzleyiciler; koktukları için tepki göstermeyen izleyiciler, hem mağdura hem de tacizciye destek veren iki yüzlü izleyiciler veya arabulucu izleyiciler mevcuttur.  

Mobbingin Sonuçları 

Mağdur açısından; aşırı strese bağlı fiziksel, psikolojik ve davranışsal rahatsızlıklara rastlanılırken intihar ile sonuçlanabilen travmalar meydana gelir. Mesleki motivasyon düşer, iş gitmeme isteği, tükenmişlik sendromu, iletişim çatışmaları veya iş yeri değiştirme isteği meydana gelir.  Aileler açısından; mutsuz ebeveyler ve çarpık yetişen çocuklar, artan boşanmalara sebebiyet verir. Örgütler açısından; anlaşmazlıklar, çatışmalar, sağlıksız şirket kültürü, düşük moral, düşük verim, sık devamsızlık ve çalışma isteksizliği meydana gelir. Toplum açısından; mutsuz bireyler yaratır.  

Sonuç 

Mobbing, tolerans gösterebileceğiniz bir konu değildir bu yüzden sessiz veya tepkisiz kalmayınız. Mobbing yaşanıldığında üstlere bildirilmeli. Mobbingi uygulayan üst ise yöneticilere bildirilmeli. Psikolojik tacizi uygulayan kişiyi şikayet ediniz Ceza hukukunda karşılığı ve cezası vardır. Emniyete veya savcılığa şikayet edebilirsiniz. Alo 170 psikolojik tacizle mücadele hattını da arayarak şikayette bulunabilirsiniz. İlgili dernek ve vakıflara başvurabilirsiniz. Mobbingin kanıtlanması için yazışmalara, doğrudan veya dolaylı tanıklara, smslere, olayın günlüğünü tutmaya, ses ve görüntülere, tıbbi belgelere dikkat ediniz ve muhafaza ediniz asla silmeyiniz. Mobbingi engellemek iş yerleri çalışanlarını bu konuda bilinçlendirilmeli ve mobbingi önleyici politikalar geliştirilmeli. Yapılan şikayetleri dikkate alıp gerekli işlemlerin uygulanması gerekmektedir. Unutmayınız ki Mobbing İnsanlık Suçudur. 

KAYNAKÇA 

Çobanoğlu, Ş. İşyerinde Duygusal Saldırı ile Mücadele Yöntemleri, Timaş Yayınları, İstanbul, 2005. 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Mobbing Erişim Tarihi: 06.02.2021 

https://mobbingdanismanlik.com/mobbing-nedir-tespiti-ve-ne-istedigine-karar-verme/ Erişim Tarihi: 06.02.2021