Pir Sultan Abdal Kimdir?

Pir Sultan Abdal Kimdir? Sorusu genellikle Alevi tarikatına mensup kişiler tarafından aranılan bir sorudur. Bu soruya cevaben, Pir Sultan Abdal’ın hayatı ve sözleri çerçevesinde Pir Sultan Abdal yayınını hazırladım. Dilerseniz ayrıntılara geçelim;

Öncelikle Pir Sultan Abdal hakkında edindiğimiz bilgilerin kesin bir kaynağı yoktur. Kuşaktan kuşağa aktarılan bilgiler, başka ozanların eserlerinden edinilen bilgiler ve kendi eserlerinden çıkarımda bulunduğumuz kadarı ile Pir Sultan Abdal’ı işleyeceğiz. Kendi eserlerinden günümüzde bile çıkarımda bulunmamızın sebebi 16.yüzyılda kaleme aldığı eserlerinde kullandığı dilin sade olmasıdır.

Asıl adı Haydar olan Pir Sultan Abdal, Sivas’ın Banaz köyünde dünyaya gelmiştir.Kökeni Horasan’a dayanan ve Türkmen aşiretlerinden olan Pir Sultan’ın Doğum ve ölüm yılı kesin değildir. Alevi-Bektaşilik ekollerinden olan Pir Sultan’ın soyu 4.imam olan İmam Zeynel Abidin’e dayanmaktadır.

Pir Sultan’ın yaşamını ele aldığımız da canı pahasına zalime boyun eğmeyişi ile bizlere gösterdiği keskin duruşu, inandığı davadan hiçbir şekilde geri adım atmayan ve her koşulda davasını dile getiren yapısıyla Alevi geleneğininin ekollerinden olmuştur.

Şiirlerinde, Hz.Ali ve Şah İsmail‘e karşı sevgi görülürken iktidara karşı ağır eleştiriler de görülür. Zira eleştirilerin sebebi o dönemde Osmanlı Devleti‘nde yaşanan taht kavgalar , otoritenin zayıflamasına bağlı olarak taşrada rüşvetin,haksızlığın,yolsuzluğun artması ,yönetimde yaşanan aksaklıklar ve devlet adamlarının başına buyruk hareket etmesidir.

O devirde(16yy) Alevilere yapılan baskılar Pir Sultan’ı yıldırmamış aksine kalemini iyice keskinleştirmiştir.Bu sayede tasavvuf sınırlarını aşıp geniş kitleler tarafından tanınmıştır. Zamanla Pir ünvanını alan Pir Sultan abdal, müritlerine dersler vermeye başlamıştır.İlerleyen zamanlarda Pir Sultan’ı darağacına götüren Hızır Paşa’da Pir’in dergahına katılmıştır ve 7 yıl dergahta pişmiştir. Pir Sultan’dan dualar istemiştir, Pir’de Hızır Paşa‘ya dualar etmiştir. Fakat görüldüğü üzere tam pişememiş çiğ kalmıştır.

Hızır Paşa, Hızır ünvanını Paşa olduğunda almıştır. Yaşar Kemal’in , İnce Memed eserinde geçtiği kadarı ile dergahtaki adı ”HIDIR” dır.

Dergahtan çıkan Hızır Paşa, Sivas’a vali olarak atanır. Fakat yönetimde başına buyruk hareketleri, kurmaylarının keyfi uygulamaları, rüşvete karışmaları, hak yemeleri, Pir Sultan’ı öfkelendirir.

Vali olan Hızır Paşa, Pir’i yemeğe davet eder. Pir daveti geri çevirmez ve yemeğe teşrif eder. Yemek vakti herkes yemeği yerken Pir Sultan yemez. Paşa, neden yemezsin pirim? diye sorar. Bunun üzerine Pir Sultan, ben bu yemeği yiyemem der.Sebebi sorulduğunda ise Pir şu cevabı vermiştir: Bu sofrada yetim hakkı var, haksızlık var ben haram yemem.

Bunun üzerine Hızır Paşa, haramın olmadığına dair inkar eder. İnkara karşı ”Bu yemekleri ben değil köpeklerim bile yiyemez” cevabını verir.Bu cevaba öfkelenen Hızır Paşa, Hocasını zindana attırır. Biraz zaman geçtikten sonra Pir Sultan’ı affetmek için çağırır fakat bir şartı vardır. Pir Sultan’dan bir şiir okumasın ister Hızır Paşa. Fakat bu şiirde ”Şah” kelimesinin geçmemesini ister. Ve PİR SULTAN ABDAL dilden dile yayılan o şiirini okur.(İlk 2 kıtası)

Bu şiirinin üzerine Hızır Paşa, Hocası Pir Sultan Abdal’ı asmıştır. Alevi inanışlarına göre ise darağacında sır olmuştur. Bazı kaynaklarda Pir Sultan Abdal’ın Safevi ajanı olduğu da geçer bunun sebebi ise zamanında hükümeti eleştirmesidir ve Pir’e bir kılıf bulunmasıdır. Sonda okumuş olduğunuz hikaye ise hakkın adını ve hakka inanmış insanları kullanarak hak yiyen insanın hikayesidir. Bu hikayeyi Youtube üzerinden de izleyebilirsiniz. Buraya tıklayarak linke ulaşabilirsiniz.

Son olarak, Pir Sultan Abdal Kültür Derneği’de günümüzde değerli yaşatmaya çalışmaktadır.