Kitap eleştirisi, belirli bir yapıtı inceleyen ve analiz eden formel bir yazı çeşididir. Kitap değerlendirmesi yapan kişi söz konusu kitabın diğer kitaplarla olan benzerlik ve farklılıklarını, yazarın üslubunu ve biçimsel özelliklerini inceler. Bu eleştiri yazısı, kitabı analiz etmeyi ve kapsamlı bir şekilde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle olumlu ve olumsuz birçok tespit ve yoruma yer verilmektedir. Başkalarının da kitabı daha iyi anlamasına yardımcı olmak için yazılan kitap eleştirileri, bazen başka kitaplarla da kıyaslamaları içermektedir. Çoğunlukla akademik kitap eleştirilerinde konuya dair yazılan başka kitaplarla kıyaslamalar yapılmaktadır.
Kitap eleştirisi yazmak, basit de olsa bir planlama gerektirir. Kitabı okurken aldığınız notlardan yazara dair yapılan araştırmalar ve son yazılan cümleye kadar, iyi bir planlama yazımı hem kolaylaştırmaktadır hem de düzenli bir metnin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Kitap eleştirisi yazarken aşağıdaki adımlar izlenmelidir:
- Yazara dair ön araştırma yapın.
- Kitabı okurken notlar alın.
- Kitap bittikten sonra kendinize kitaba dair sorular sorun.
- Sorulan sorular ışığında kitabın ana temasını, konusunu ve iletisini belirleyin.
- Bir metin taslağı oluşturun.
- Aldığınız notları ve kendi fikirlerinizin sentezini oluşturun.
- Eleştirinizi tamamlayın.
Başlıklar
- Kitap Eleştirisi Nasıl Yapılır?
- Kitap seçimi yapın.
- Yazar hakkında araştırma yapın.
- Kitabın dönemi hakkında kısa bir araştırma yapın.
- Kitabı okuyun ve notlar alın.
- Kitabın analizini yapın.
- Planlama yapın.
- Eleştirinizi yazın.
- Kitap Eleştirisinin Formatı Nedir?
- Kitap Eleştiri Yazmanın Püf Noktaları Nelerdir? 5 Püf Nokta
- Kitap Eleştirisi Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir?
- Kitap Eleştirisi Örneği
Kitap Eleştirisi Nasıl Yapılır?
- Kitap seçimi yapın.
- Yazar hakkında araştırma yapın.
- Kitabın dönemi hakkında kısa bir araştırma yapın.
- Kitabı okuyun ve notlar alın.
- Kitabın analizini yapın.
- Planlama yapın.
- Eleştirinizi yazın.
Kitap eleştirisi yapmanın ve yayınlamanın basamaklarına aşağıda maddeler halinde değinilmiştir.
Kitap seçimi yapın.
Eleştirisi yazılmak istenen kitabın seçimi son derece önemlidir. Özellikle son birkaç yıl içerisinde basılmış bir kitap olması, özgün bir eleştiri hazırlamak için iyi bir zemin oluşturmaktadır. Ayrıca güncel bir kitabın eleştirisi hem yayımcılar hem de okurlar tarafından daha çok tercih edilmektedir.
Yazar hakkında araştırma yapın.
Çoğunlukla yazar ve kitap arasında sosyolojik, felsefi veya psikolojik bağlantılar bulunmaktadır. Bu bağı tespit edebilmek ve aktarabilmek için, kısaca da olsa yazarın hayatına bir göz atın. Nerede doğduğu, nasıl bir ailede veya sosyal çevrede büyüdüğü, nasıl bir eğitim aldığı, özel hayatı ve mesleki kariyeri gibi ayrıntılar çoğu zaman önemli ipuçlarını oluşturmaktadır.
Kitabın dönemi hakkında kısa bir araştırma yapın.
Kitabın yazıldığı dönem veya kitabın hikayesinin geçtiği döneme dair de kısa bir araştırma yapılması kitabı daha hâkim okumaya yardımcı olacaktır. Dönemin koşullarını kaba taslak dahi olsa bilmek okunan hikâyeyi hem hayal etmeyi hem de daha hızlı anlamlandırmayı sağlamaktadır. Bu nedenle yüzeysel dahi olsa döneme dair bir okuma yapın.
Kitabı okuyun ve notlar alın.
Okuma süreci boyunca kitabın adına, konusuna, üslubuna yönelik notlar alınmalıdır. Aşağıda verilen sorulara yanıt aranarak da bir yol haritası çizilebilir.
- Kitabın içeriği ve ismi uyumlu mu?
- Özgün mü?
- Anlatım biçimi nedir?
- Olay örgüsünde aksaklık var mı?
- Diyaloglarda karakterleri ayırt edilebiliyor mu?
- Aktarılan eylemler düşsel olarak görsele dönmede başarılı mı?
- Zaman ve mekân uyumu var mı?
- Hikâye tutarlı mı?
Eğer bir kurgu kitabı değil ise ek olarak aşağıdaki sorular sorulabilir:
- Kitap, hedeflediği ve vadettiği şeyi okuyucuya sunuyor mu?
- Alana katkısı var mı?
- Yorumları veya bulguları güncel mi?
- Kitap kitlesine uygun kaleme alınmış mı?
- Kitabın temelindeki teorik düşünce nedir?
- Tartışma veya araştırma konusu güncel mi?
Kitabın analizini yapın.
Kitap bittikten sonra bütüncül bir bakış açısı ile alınan notlara da bakarak genel bir analiz yapın. Kitap ne anlatıyor, derdi ne, yer, zaman, varsa karakterler gibi geniş bir özet oluşturun. Bu analiz, yazacağınız eleştiri metninin planını oluşturmak için önemli bir çerçeve kurmanıza yardımcı olacaktır.
Planlama yapın.
Eleştiri metnini yazmaya başlamadan önce iyi bir planlama yapmak, metin taslağı oluşturmak konunun dağılmamasına ve yazının amacından şaşmamasına yardımcı olacaktır.
Eleştirinizi yazın.
Planlamanıza uyarak ve aşağıda değinilen eleştiri formatını da takip ederek, tüm ön hazırlıklar eşliğinde kitap eleştirinizi yazabilirsiniz.
Kitap Eleştirisinin Formatı Nedir?
Kitap eleştirisinin formatı, yazının genel kalıbını oluşturmaktadır. Bu kalıp sayesinde bir metin taslağı oluşturmak mümkündür. Metnin taslak yapısı aşağıdaki sıralama ile oluşturulmaktadır.
- Eleştirilen kitabın tüm künye bilgilerinin (adı, yazarı, yayınevi, basım yeri, basım tarihi, sayfa sayısı, ISBN, edisyon bilgi ve fiyat bilgisi) yer aldığı bir başlık atılmalıdır.
- Tercihen ilk paragrafta kitabın genel konusu ve yazarın amacına ulaşıp ulaşamadığına değinilmelidir.
- Sonraki birkaç paragraf – genelde en fazla 3 paragraf- kitabın özetine yer verilmelidir.
- Bir paragraf kadar kitabın güçlü ve olumlu yönlerine yer verilmelidir.
- Bir sonraki paragrafta ise kitabın zayıf ve olumsuz yönlerinden bahsedilmelidir.
- Son paragrafta ise kitabın hem olumlu hem de olumsuz yönlerine dair eleştirmen kendi notunu ve görüşlerini aktarmalıdır.
Kitap Eleştiri Yazmanın Püf Noktaları Nelerdir? 5 Püf Nokta
- Eleştiri çok uzun veya çok kısa olmamalıdır. Çoğunlukla genel kabul 500 – 2000 sayfa arasında olmalıdır. Ancak en ideali 1000 sayfa civarında olmasıdır.
- Kitap analizi yapılırken gerekli yerler dışında fazla ayrıntıya yer verilmemelidir. Metin sade ve yalın olmalıdır.
- Öznel ifadelere mümkün olduğunca az yer verilmelidir. Kitap yorumu yapılırken ister istemez öznel ifadeler yazı içerisinde kaçınılmazdır ancak bütüne bakıldığında nesnel bir anlatım hâkim olmalıdır.
- Kitap okunduktan sonra eleştirisini yazmak için araya uzun bir süre konmamalıdır. 1 veya en fazla 2 hafta içerisinde yazılmalıdır. Kitap sıcaklığını kaybetmeden eleştiri yazıya dökülmelidir.
- Kitap incelemesi ve kitap özeti karıştırılmamalıdır. Bütün kitap eleştiriye dahil edilmemelidir. Ana temadan çok fazla uzaklaşılmamalıdır.
Kitap Eleştirisi Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir?
- Yazar hakkında eğer varsa ilgi çekici ve merak uyandırıcı anekdotlara yer verilmelidir.
- Kitabın önemli yerlerine dair bilgi verilmekten kaçınılmalıdır. Hatta merak uyandıracak noktalara yer verilmelidir.
- Konu bütünlüğüne dikkat edilmelidir.
- Gerekiyorsa yazarın diğer yapıtları ile karşılaştırma yapılmalıdır.
- Örnekleme, tanık gösterme açıklama gibi bazı düşünceyi geliştirme yollarına yer verilmelidir.
- Yazarın dil kullanımına ve üslubuna mutlaka değinilmelidir.
Kitap Eleştirisi Örneği
Aşağıda bazı kitap eleştiri örneklerinin linki verilmiştir.
