Kültür Şoku Nedir? Nedeni ve Evreleri

Kültür Şoku, bir bireyin kendi yetiştiği kültürden çıkıp başka bir kültür içine girdiğinde yaşadığı duygu değişimi, anomi durumu olarak tanımlanabilir. Solomon’a göre kültür şoku, dünyayı algılamanın ve kültürler arasında sosyal olarak etkileşim kurmanın farklı yolları olması nedeniyle ortaya çıkan kafa karışıklığına, belirsizliğe, değer çatışmalarına ve gizli çatışmalara karşı duygusal ve psikolojik bir tepkidir. Kültür şokunun süresi birkaç aydan başlayıp 4-5 seneye kadar uzayabilmektedir. Kültür Şokunun belirtileri arasında; depresyon, kendini soyutlama, yeme bozuklukları, baş ağrısı, karın ağrısı vb. bulunur.

Kültür Şokunun Nedenleri

Kültür şokunun nedenleri arasında birçok etmen gösterilebilir. Bu etmenler;

• Dil Farklılıkları: Dil farklılıkları kültür şokunun temel nedenlerinden bir tanesidir. Gidilen ülkenin dilinin hiç bilinmemesi ya da dilin tam olarak öğrenilememesinden kaynaklanır.
• Yaşam Tarzlarının Farkı: Bireyin kendi ülkesinde normal bir durum gittiği ülkede hoş karşılanmayabilir. Bu gibi durumlarda birey, toplumla uyuşamayabilir.
• Dini Farklar: Kişinin kendi dini inançlarını yerine getirecek yer bulamaması ya da faklı dinlerin inanışlarına, ibadetlerini görmesi kişide kültür şoku yaratabilecek durumlardandır.
• Yiyecek ve İçecek Kültürü Fakları: Yeme-içme insanın temel ihtiyaçlarından biridir. Bazı kültürlerde kahvaltı önemliyken bazı kültürlerde böyle bir durum yoktur. Yiyecek farklılıkları, porsiyon farklıkları vb. o ortama yeni girmiş birey için sorun oluşturmaktadır.

Kültür Şokunun Evreleri Nelerdir?

Kültür şoku bir anda ortaya çıkıp, biten bir durum değildir. Belli evreleri vardır. Kültür şokunun evreleri 4 tanedir.

1. Balayı Evresi: Bu aşamada kişi çevresindeki durumlara ve değişikliklere pozitif bir şekilde bakmaktadır. Bu evrenin yaşanma süresi 1 hafta ile 6 hafta arasında değişmektedir. Kendi kültürü ve karşılaştığı kültür arasındaki farklılıkları net bir şekilde görmeye başlar. Hayal kurarak ve umut dolu bir şekilde gelen kişi umduğunu bulamayınca ikinci evreye geçer.
2. Kabul Etmeme Evresi: Bu evrede kişi gittiği ülkeye karşı nefret duymaya başlar. Kişi agresifleşmeye başlar. Kalacak yer, dil, hizmet alışveriş sorunlarıyla karşılaşmaya başlar. Eğer varsa kendi ırkına ait bir topluluğa sığınır ve bu kişilerle bir olup ülkenin koşullarını eleştirmeye devam eder.
3. Regresyon Evresi: Bu evrede kişi adaptasyon sürecine geri döner. Yeni kültürel çevreye uyumun nasıl gerçekleşeceğini öğrenmeye isteklidir. Kendi başına dolaşabilir ve ülkenin diline hakim duruma gelmiştir. Olumsuz durumlar yaşanınca bile kişi bunların üstünden geleceğini düşünür.
4. Toparlanma Evresi: Kişi artık gittiği ülkenin kültürüne, diline ve alışkanlıklarına uyum sağlamıştır. Multi kültürlü bir insana dönüşmüştür. İlk başlardaki kaygıları olmasa da hala bir gerginlik durumu vardır.

Kültür Şoku Nasıl Önlenir?

Kültür şokunu önlemek tam anlamıyla mümkün değildir. Fakat bu süreci daha rahat geçirebilmek için yapılacak şeyler vardır. Bunlardan ilki yeni bir ülkeye gittiğinde zorluklar yaşanacağını kabullenmektir. Bunun geçici bir süreç olduğu unutulmamalıdır. Yeni kültür hakkında araştırma yapılmalıdır. Ülkeye ait belgeseller ve diziler kişiye yardımcı olacaktır. Ülkeye gitmeden yerel dili temel seviyede de olsa bilmek kişiyi rahatlatacaktır. Farklılıklara ve insanlara karşı hoşgörülü olunmalıdır. Başka kültürlerden insanlarla iletişim kurulmalıdır. Son olarak kişi bu durumun sadece kendisinin yaşadığını düşünmemelidir. Yeni kültüre giren hemen hemen tüm kişiler kültür şokuyla karşılaşmaktadır.

Kültür Şoku Örneği

Örneğin, Türkiye’den Amerika’ya giden kişi birçok kültürel farklıkla karşılaşacaktır. Türk mutfağında zengin kahvaltı sofraları kurulurken, Amerika’da insanlar genellikle kahvaltılık gevrekle geçiştirirler. Türk mutfağında sulu yemekler yenirken, Amerika’da fast food ile beslenme yaygındır. Amerika’da hiç tanımadığınız bir kişi size selam verip, sizinle konuşabilir fakat bu durumu Türkiye’de görülmez. Aile bağları Türkiye’de çok güçlüdür. Çocuklar kaç yaşına gelirse gelsin yapacakları hemen her şeyde aile onayı almak zorundadır. Amerika’da ise böyle bir durum söz konusu değildir. İnsanlar daha özgürlükçüdür. Görüldüğü üzere iki kültür arasında büyük farklılıklar vardır. Amerika’ya giden bireyin kültür şoku yaşaması normal bir durum sayılabilir.

İnsanlar Neden Kültür Şoku Yaşar

Kültür şokunun yaşanmasının nedenlerinden en büyüğü kişinin içten içe kendi ülkesini bırakmak istememesi olarak gösterilebilir. Kişinin anksiyete gibi rahatsızlıklara sahip olması da kültür şokunun yaşanma nedenlerindendir. Yeni bir ortama girmek, yeni kültürler, yeni adet ve geleneklerle karşılaşmak kişileri şaşırtabilir. Kültür şokunun yaşanmasındaki etmenlerden biri de bireyin kişisel özellikleridir. Eğer kişi yeniliklere kapalı ise şokun yaşanmaması kaçınılmazdır.

Ters Kültür Şoku Nedir?

Ters kültür şoku, kişinin başka bir ülkede çok uzun süre yaşayıp kendi ülkesine döndüğünde çıkan durumdur. Yurt dışında kalma süresi ile ters kültür şokunun yaşanma büyüklüğü doğru orantılıdır. Kişi yurt dışına gittiği şoku kendi ülkesine döndüğünde, kendi kültürüne karşı yaşamaktadır. Ters kültür şokunun derecesini belirleyicilerinden biri de iki kültür arasındaki farklılığın ne derece fazla olduğudur. Kişi zamanla kendi kültürüne alışacak ve bu durum ortadan kalkacaktır.

Kültürel Uyumsuzluk Nedir?

Kültürel uyumsuzluk, kültürel çevrede değişiklik olduğu zaman ortaya çıkan bir durumdur. Kişi geldiği kültür özellikleri nedeniyle değişikliklerle çatışma ve uyumsuzluk yaşamaya başlar. Bu durumla daha çok savaş mültecileri ve göçmenler karşılaşmaktadır. Kültürel uyumsuzluk aynı zamanda eğitim ve spor alanlarında da görülmektedir.

KAYNAKÇA

• CENNETKUŞU, N. G. KÜLTÜR ŞOKU VE EĞİTİM ÖĞRETİM ÜZERİNE GÖRÜŞLER.(2016)
• Karataş, K. (2019). Göç travması bağlamında kültürel şok kavramına kuramsal bir bakış. In V Human & Cıvılızatıon Congress from Past to Future-INES Full Text Book, Antalya-Turkey (pp. 967-973).
• Oberg, K. (1954). Culture shock (p. 1). Indianapolis, IN: Bobbs-Merrill.
• Siyah, Susan. American School Board Journal; Ocak 2006, Cilt. 193 Sayı 1, s34-36, 3p