Nitel Araştırma Nedir? 6 Aşama İle Sosyolojide Nitel Araştırma

Nitel araştırma, araştırmacının kâşif edasıyla çalıştığı bir model olmakla birlikte anlam dünyalarını keşfetmek için yola çıkılan bir perspektif sunar. Araştırmacı, literatürü derinlikli bir şekilde tarayarak ele aldığı konuyu zenginleştirmeyi ve kapsamlı bir çerçeve çizmeyi amaçlar. Bunun yanında, veriler gözlem, görüşme ve mülakat gibi teknikler ile elde edilerek örneklem ile uzun vakitler geçirilir. Not alma, bu sürecin önemli bir parçası olarak araştırmacılara araştırma planlarını uygularken verimli bir süreç sağlar.

Nitel Araştırma Nasıl Yapılır?

Nitel araştırma, merak edilen veya ilgi duyulan konunun alan yazınına derinlikli bir tarama ile girilerek elde edilen kavramsal çerçeveyi araştırma verileri ile destekleyerek yapılır. Araştırmada ele alınan kuramın gözlem, görüşme vb. tekniklerle elde edilen bulgular ışığında tartışılması ve değerlendirilmesi esas alınır. Araştırmacılar, bu yöntemi uygularken adeta bir kâşif edasıyla çalışarak uzun süren araştırma serüvenlerini bol bol okuyup verileri ile birleştirmeye çalışarak desteklerler. Detaylandırmak gerekirse şunlar söylenebilir;

1. Bir konu seçin
2. Literatür taraması yapın
3. Yöntemde kullanacağınız araçları belirleyin
4. Araştırmadan elde edilen bulguların analizini yapın
5. Değerlendirme, tartışma kısmına odaklanın
6. Araştırmayı nitel araştırma yöntemlerine uygun bir sonuca bağlayın

1.Bir Konu Seçin

Nitel araştırma basamaklarının başında önce ele aldığınız konunun ne olduğunun önceden belirlenmesi gelir. Buna yönelik araştırmacıların kendi ilgi alanı ve onları araştırma yapmaya iten merakın götürdüğü yerin ne olduğun önem taşıdığı söylenebilir.

2.Literatür Taraması Yapın

Konu seçildikten sonra nitel araştırma özellikleri içerisinde önemli bir nokta da literatürün derinlikli bir şekilde taranması gelir. Diyelim ki kültür ve ideoloji ile ilgili meseleler üzerine kafa yoracaksınız Frankfurt Okulu literatürünü iyi bilmeli ve hangi bağlamda konuyu tartışacağınıza göre o alandaki önemli isimleri takip etmelisiniz.

3.Yöntemde Kullanacağınız Araçları Belirleyin

Nitel araştırma teknikleri araştırmanın yöntem kısmında dikkat edilmesi gereken bir konudur. Örneklem seçimini neye göre yaptınız, hangi örneklem modelini kullandınız, analizi hangi teknikle yapacaksınız gibi konuları ele almanız gerekir. Bunun yanında araştırmanın nasıl bir duruşu olduğunu söylemek de gerekir. Bu konuya örnek olarak, araştırmanız yorumlayıcı mı eleştirel mi yoksa post modern mi sorusuna yanıt veren bir formda olmalıdır. Ayrıyeten, nitel araştırma türlerini incelemek için sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri kitaplarından temin edip okumanız önemlidir. Bu konuda, eğer isterseniz kaynakçada verdiğim kitapları temin edip okuyabilirsiniz.

4.Araştırmadan Elde Edilen Bulguların Analizi Yapın

Bulguların analizi nitel araştırma yöntemi içerisinde önemli bir basamak olduğu için hangi analiz modelini kullandığınıza da dikkat etmeniz gerekir. Örneğin 20 kişilik bir örneklem grubuyla görüşme yaptınız ve ardından ham verinizi Word dosyasına dökerek analiz yönteminize göre gruplandırın veya kodlayın. Söylem analizi mi, nitel içerik analizi mi veya örnek olay analizi mi kullanıyorsunuz bunların önemli olduğu söylenebilir. Bunun yanında araştırmanın bakışı eleştirelse bulguları değerlendirirken o perspektifi ortaya çıkarabilmeyi başarmak sizin becerinizi gün yüzüne çıkarak bir hamle olacaktır, bunu unutmayın.

5.Değerlendirme, tartışma kısmına odaklanın

Bulguları analiz ederken bir yandan yorumlayıcı ya da betimleyici bir bakış sunmanız gerekir. Ardından konuyu ele alış şeklinize göre ilgili literatürde yapılan çalışmalarla kıyasa giderek bir tartışma yürütebilirsiniz.

6.Araştırmayı Nitel Araştırma Yöntemlerine Göre Bir Sonuca Bağlayın

Nitel araştırma avantajları, bireylerin yorumlayıcı becerisini ortaya koyabilmesidir. Sonuca giderken tüm araştırmanın genel gidişatına göre meramınızı açıklayın ve bu araştırmadan ne çıkarıldığını kavramsal çerçevenizle yatkınlaştırarak anlatmaya çalışın. Sonuç bölümünde asıl vuruşu yapabilmeniz için kendi yorumunuzu bilimsel bir dille aktarmaya dikkat edin.

Nitel Araştırma Raporu Nasıl Yazılır?

Nitel araştırma raporu, araştırmanın bütüncül bakışını sunabildiğiniz bir sonuç bölümü şeklindedir. Bunu yazabilmek için araştırmanın her bölümüne hakim olan bir konumda olmalı ve tüm detayları sonuca giden yolda birbiri ile ilişkilendirmeye çalışmalısınız. Bulguların değerlendirmesini kuramsal tartışma ışığında çıkan en net sonuç kapsamında ele almanız gerekir. Basamaklı bir şekilde ilerleyerek kuramsal çerçeve, yöntem, bulguların değerlendirilmesi kısımlarını harmanlayarak çıkan sonuç ile birlikte genel bir sonuca bağlamalısınız.

İlginizi Çekebilir: Ücretsiz İntihal Programları

Nitel Araştırma Yöntemleri Nelerdir?

Nitel araştırma yöntemleri, etnometodoloji, fenomenoloji, örnek olay çalışması, weberyan yöntem, gözlem, odak grup görüşmesi, içerik ve söylem analizi, saha araştırmaları şeklinde olabilmektedir. Araştırmacı kendi yürüdüğü yolda ele aldığı konu bakımından hangisi uygunsa bunu tercih ederek araştırmasını planlayabilir. Her yöntemin kendine göre özellikleri ve kuralları olduğu söylenebilir. Bunları detaylandırmak gerekirse şöyle söylenebilir;

1. Etnometodoji
2. Fenomenoloji
3. Örnek Olay Çalışması
4. Weberyan Yöntem (Hermeneutik)
5. Gözlem
6. İçerik Ve Söylem Analizi

1.Etnometodoloji

Bireylerin toplumsal düzenleri üretmek adına kullandıkları taktiksel yöntemlerin incelenmesidir. Sıradan görünen durum ve olayların ayrıntılı etnografilerini üreterek durum ve sosyal hayatın ritüellerini, sosyal karşılaşmaların arkasındaki anlamları çözümleme amacında olduğu söylenebilir. İnsanların gerçeklik duygusunu nasıl ürettiklerini anlamaya çalışan bir yaklaşımdır.

2.Fenomenoloji

Bireyler sosyal yaşamda anlamları üreterek birbirleri ile etkileşime girip o anlamları görünür kılarlar. Fenomenolojik yöntem, bireylerin anlam dünyasını keşfederek betimleyici bir perspektif izleyerek gerçekliği kavramayı amaçlar. Salt betimsel bir süreç değil, farklı kuramsal alt yapılarında yorumlayıcı yollar izlendiği de söylenebilir. Araştırmada sadece tümevarmak amaçlanmaz aksine karışıklıklar içerisindeki anlamların tartışmasını yürüterek becerikli bir anlamlandırma süreci inşa etmek hedeflenir.

3.Örnek Olay Çalışması

Bir gruba, kuruma ya da bireye yönelik spesifik bir incelemeyi temel alan desendir. Tam olarak emin olunamayan olguların ortaya çıkarılması adına gerçeğin ilgili bağlam üzerinden ortaya çıkarılmasını esas alır. Spesifik bir konuyu ortaya çıkarmak amaçlandığı için enine boyuna ele alınan meselenin incelendiği bir anlayışı vardır. Derinlemesine inceleme imkanı sunduğu için sınırlı olan bir olguyu ortaya koymada başarılıdır.

4.Weberyan Yöntem (Hermeneutik)

Pozitivizmin karşısında öznelliklere ve tarihselliğe vurgu yapan yorumlayıcı yaklaşımdır. Anlama ve açıklama temeline oturan bir gelenekten geliyor olması olguları tek gerçeklik olarak değil, birden fazla farklılığın yorumları olarak ele alır. Bireyin eylemleri zamansal süreç içerisinde o eylemi oluşturan koşullar çerçevesinde ele alınır ve öznellikler önemlidir.

5.Gözlem

Bir gruba, kişiye veya olaya karşı ortaya çıkan merakın araştırmacının katılımcı olduğu veya kendini gizleyerek gerçekleştirdiği şekillerde gözlenmesidir. Bu yöntemde not alınması ve her gün belli saatte belli bir mekanda gerçekleştirilmesi önemlidir. Düzenli periyodlarla yapılan gözlemin gerçekliğe yakınlığı da o denli geçerli olur.

6.İçerik Ve Söylem Analizi

Bir metin belge, doküman, ses, görsel, video vb. bağlamlarda kodlar ve kavramsal temalar oluşturularak anlamın keşfini ve asıl ifade edilmek istenen mesaja odaklanan içerik analizi temalaştırdığı veriler üzerinden araştırmacılara analiz imkanı sunar. Aynı şekilde söylem analizi de görünenin ardındaki gerçekliği ortaya koymayı söylemler aracılığı ile yapmayı hedefler. Fakat, söylemler sadece sesin incelenmesi değil, dilin söz konusu olduğu her içeriğin incelenmesini esas alır. Dilbilimsel çözümleme söylem konusunda başat unsur olduğu için sözdizimsel sürecin ardındaki gizli ideoloji ve hegemonik temsiller ortaya çıkarılır.

Nitel Araştırma Desenleri Nelerdir?

Nitel araştırma desenleri, birbirinden farklı bakış açısı ve planlama imkanı sunan formlardadır. Örnek olay, olgu bilim (fenomenoloji), tarama, yorumlama, odak grup çalışması, postmodern araştırma, gömülü teori, eleştirel gerçekçi, post yapısalcı bir araştırma şeklinde birkaç örnek verilebilir. Araştırmacının tercihi ve araştırmanın dizaynına en uygunu hangisiyse bunun tercih edilebileceği söylenebilir. Literatür ve yöntemin uygun olması bakımından araştırmanın yaklaşımı önem taşımaktadır.

Nitel Betimsel Analiz Nedir?

Nitel betimsel analiz, araştırmacının algı dünyasından soyutlanarak katılımcıların vermiş oldukları cevapları aynen aktarması durumudur. Bu durumda sadece bireylerden oluşan bir örneklem değil, içerik analizi üzerinden ele edilen verilerin sunumunda da betimleyici bir tonda ilerlenebilir. Tamamen araştırmacının olanı olduğu gibi görebilme ve onu bir şekilde somut hali ile aktarabilme yetisinden gelen beceri olduğu söylenebilir.

Nitel Araştırma Özellikleri

Nitel araştırma özellikleri, araştırmacının kaşif edası ile ele aldığı konuyu incelediği bir yöntemdir. Bu yöntemde, konu ile ilgili detaylı literatür taraması yapılır ve uzun bir araştırma sürecinden geçirilir. Araştırmanın bakışı elde edilen detaylara yönelik değişebilir, araştırmacı bir soru ve merak noktasından hareket eder. Nicel yöntemde olduğu gibi indirgemeci bir bakışa sahip değildir aksine sosyal durumların ortaya çıkarılmasını sağlayan çok yönlü bakış açılarına sahiptir. Detaylandırmak gerekirse şunlar söylenebilir;

• Araştırmacının başat rolü
• Uzun süren araştırma süreci
• Betimsel/yorumlayıcı analiz
• Tümevarım ya da karışıklıklardan yakalanan bütünlük
• Esnek planlama
• Araştırma soruları
• Algı/deneyim/düşünce ve durumların ortaya çıkarılması
• Nitel araştırma özellikleri içerisinde en önemlisi literatürün iyi taranmış olması

Nitel araştırma özellikleri, en önemli nokta araştırmacının katılımcı rolü ve araştırmadaki esnekliktir. Çünkü, nitel bakış her daim değişkenlik gösteren ve sosyal yaşamın gerçekliğinin keşfine dayanan bir süreçtir. Sonuca giden yolun sürecinin ön planda olduğu bir model olması bakımından kesinlikten ziyade yorumlamalar ön plandadır.

Nitel Araştırmanın Avantajları Nelerdir?

Nitel araştırmanın avantajları, araştırmacılara esneklik sağladığı için araştırmacıların katılımcı rolü ve araştırmayı inşa etmedeki rolü önemlidir. Araştırmada ele alınan konu araştırmanın desenine/sunduğu bakış açısına göre şekillenir ve düzenlenir. Analizin hangi teknikler ile yapıldığı ve araştırmacının seçtiği konu ile ilişkisel olup olmadığı önem taşır. Araştırmacı yöntemini ve kavramsal perspektifini iyi oturttuğu zaman ortaya akıcı bir bilimsel şölen çıkabilir. Bu konuyu detaylandırmak gerekirse şunlar söylenebilir;

• Sosyal gerçekliği keşfedebilme
• Bireylerin anlam dünyalarını gözler önüne serebilme
• Anlayabilme ve anladığını aktarabilme
• Farklı bakış açılarını bütüncül bir süreç üzerinden işleyebilme
• Tümevarım ya da karmaşık anlamların bütünündeki anlam birliğini yakalayabilme
• Araştırmanın basamaklarını sürece yönelik inşa edebilme/düzenleyebilme

Nitel araştırmanın avantajları, araştırmacıların katılımcı rolü olması dolayısıyla durumu ve ele alınan meseleyi daha iyi kavrama avantajı olduğu söylenebilir. Önemli olan bu sürecin iyi yönetilmesi ve anlamlı bir sonucun ortaya konulabilmesidir. Nitel araştırmada veri toplama araçlarının kendine has sağladığı kolaylıklar veya zorluklar araştırmacının araştırma sürecindeki hakimiyeti ve becerisine bağlıdır. Nitel araştırma sınırlılıkları, maliyet ve zaman açısından bazen zorlukları olabilmekte ve kimi düşünürlere göre örneklem grubunun daha az sayıda tercih edilmesi konuya yeterince açıklık getirememektedir.

Nitel Araştırmada İçerik Analizi Nedir?

Nitel araştırmada içerik analizi, her türlü belge, metin, görüntü, ses, video vb. içeriklerin içerisinde verilen gizli mesajlar ve anlamların ortaya çıkarılması için kullanılan bir tekniktir. Örneğin, panolardaki reklamların içerik analizini yapacaksınız diyelim, hangi perspektif üzerinden meseleyi ele aldığınız ve ortaya çıkarabildiğiniz sizin becerinize sağlı olacaktır. Bu nedenle, göstergebilim analizi kullanarak görsellerin ifade ettiği anlamı ortaya koyabilir ve buna ilaveten anlamları kategori ve kavramsal kodlar ışığında sunarak çeşitli bulgulara erişebilirsiniz.

İçerik Analizi Nitel Mi Nicel Mi?

İçerik analizi, hem nitel hem de nitel yollarla yapılabilmektedir. İkisinin de kendine özel stratejileri mevcuttur. Nitel içerik analizinde çoğunlukla, veriler kavramlaştırılarak kodlara bölünür nicelde ise sayısallaştırılarak ortaya konmaya çalışılır. Nicel olan SPSS gibi programlar üzerinden kodlanabilmekte ve çeşitli istatistiki yollardan ortaya çıkarılabilmektedir. Nitel kodlamayı MaxQDA ya da NVİVO gibi programlar üzerinden yapabilir veya elle yazabilir belirli kodlaştırma stratejilerine göre açık-eksenli gibi kodlamalar ortaya koyabilirsiniz.

Nitel Araştırmada SPSS Kullanılır Mı?

Nitel araştırmada SPSS, bu isteğe bağlı ve uygulanan tekniklere bağlı olarak değişebilir. Örneğin, karma yöntemleri bir arada kullanan bir araştırmacı gayet tabi bu programı kullanabilir ve ardından nitel yorumlamasını yapabilir. Salt betimleyici ve yorumlayıcı bir bakıştan eleştirel bir çalışma yürütüyorsanız ve verileriniz sayısal değilse kullanmanıza gerek yoktur. Adı geçen program ve türevleri araştırmacıların işini kolaylaştırmak için tasarlansa da her birinin kendine özgü özellikleri olduğu için koşula bağlı olarak kullanılabilir veya kullanılması tercih edilmeyebilir.

Nitel Analiz Ne Demek?

Nitel analiz, nitel araştırma yönteminin önemli bir parçası olarak anlama ve anlamlandırma sürecine karşılık gelir. Elde ettiğiniz verilerin analizini yapabilmek için belli bir sosyolojik nazardan mı konuyu ele aldığınız yoksa kullandığınız tekniğin size sunduğu imkanlardan mı yararlandığınız önemlidir. Örnek verecek olursak, feminist çözümleme yapıyorsanız konunuz toplumsal cinsiyet ile ilişkiselse feminizmin kuramsal anaforunun sizlere sunduğu bakıştan bakarak analizi ortaya koyuyorsunuz demektir.

Nitel Veri Ne Demek?

Nitel veri, nicel verilerde olduğu gibi sayısal değil, kendine has özellikler barındıran farklılık gösteren verilerdir. Simgesel veya göstergesel bir anlamı olduğu için bunun anlama ve yorumlama üzerinden ortaya konması beklenir. Örneğin, araştırma sorularınıza katılımcılarınızın verdiği cevapların birbirinden farklı olması ve bu bireylerin farklı demografik özelliklere sahip olması nitel analize tabi olan verilerdir. Cinsiyet, meslek ve ilgi alanları gibi kapsamları bu bağlamda örnek gösterebiliriz.

Nitel Araştırma Örneği

• Akgöz, E., Şalvarcı, S., & Nurlanova, N. (2019). Örgütsel Bağlılığın Oluşmasında Kadın Akademisyenlerin Rolünün Nitel Araştırma Yöntemiyle Belirlenmesi: KTMÜ Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2612-2621.
• Aktaş, S., & YILAR, Z. (2018). Annelerin vajinal doğumu tercih etme nedenlerinin incelenmesi: Bir nitel araştırma örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 111-124.
• KAMACI, E., & DURUKAN, E. (2012). Araştırma görevlilerinin eğitimde tablet bilgisayar kullanımına ilişkin görüşleri üzerine nitel bir araştırma (Trabzon Örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(3), 203-215.
• HACISOFTAOĞLU, İ., Akcan, F., & Bulgu, N. (2012). HAYALİ CEMAATLER OLARAK TARAFTAR TOPLULUKLARI: ANKARAGÜCÜ TARAFTAR GRUPLARI ÖRNEĞİ. Spor Bilimleri Dergisi, 23(4), 159-176.

Kaynakça:

• Aktaş, S. ve Yılar, Z. (2018). Annelerin vajinal doğumu tercih etme nedenlerinin incelenmesi: Bir nitel araştırma örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 111-124.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar (Cilt I-II). (Çev: Sedef Özge) İstanbul: Yayın Odası.

İlginizi Çekebilir: Makalenin Giriş Kısmı Nasıl Yazılır?