Queer teori, toplumsal cinsiyet sosyolojisinde sıkça karşımıza çıkan bir kuramdır. Kavramsal kökenine bakıldığı zaman politik bir duruşu ve görüşü ifade etmektedir. Kenara itilmiş, dışlanmış ve marjinal görülen cinselliklerin geneli için kullanılmaktadır. Sadece farklı cinsel yönelimler değil ‘hizada olmayanlar’ ile de ilgilidir. Genel anlamıyla heteroseksüelliğin norm olarak kabul edilmesine karşıdır.
Ne Değildir?
Queer teori, kavram olarak lezbiyen, gay, biseksüel, trans sözcüklerinin tümü için kullanılan bir kısaltma değildir. Her LGBTİ bireyi queer değildir ve heteroseksüel bireyleri içermediğini düşünmek yanlıştır.
Başlıklar
Queer Teorinin Özellikleri Nelerdir?
• Heteroseksist düzenin mutlaklaştırdığı cinselliklerin yanı sıra tüm mutlak kimlik tanımlarına karşıdır.
• Teorinin kimlik anlayışı çoklu çelişkili, parçalı, tutarsız, istikrarsız ve akışkandır. Bu anlamda bakış açısı eşcinsel hareketten farklıdır.
• İnterseks veya biseksüel gibi muğlak cinsellikleri de rahatlıkla sorunsallaştırma yoluna gidebilir.
• Bireysel cinsel yönelimleri eleştirmez.
• Tekil olanın evrensel bir biçime sokulmasına karşı çıkar.
• Hak temelli eşitliği ve özgürlüğü savunan kimlik siyasetini ve onun dayanağı olan benzerlik siyasetini sorgulamaktadır.
• Sorgulamış olduğu yaklaşımların yerine ‘farklılık’ siyasetini koymaktadır.
• En genel tanımıyla norma ve normalliğe karşıdır.
Queer Teorinin Temsilcileri Kimlerdir?
Queer kuramın temsilcileri;
• Teresa de Lauretis
• Eve Kosofsky Sedgwick
• Judith Butler
Judith Butler ve Queer Teori
- Judith Butler’ın düşüncesinde cinsiyet, biyolojik ve değişmez bir kabul değildir. Cinsiyet ona göre toplumsal olduğu kadar kültürel kökenli bir inşadır. Post yapısalcı bir kuramcı olduğu söylenebilmektedir.
- Ona göre toplumsal cinsiyet de sadece bir öykünmeden ibarettir. Heteronormallik denen mevzu homoseksüel olanın marjinalleştirilmesine dayanmaktadır.
Teorisyene göre her tekil kimlik özdeş olan bir diğerine gönderme yaparak kendisinden farklı olanı dışlamaktadır. - Bu anlamda queer kimliğin imkansız olmasıdır. Her türlü kimliğin tuhaflaştırılmasıdır. Bu sayede kimliğin tahakküm kuran ve dışlayan yönü etkisizleştirilebilmektedir.
Butler kimlik gibi özne kavramını siyaset ve etik içerisinde yeniden açımlamaya çalışmaktadır. Özne merkezli bir siyasetin adalet getiremeyeceğini savunur.
Queer tanımı ona göre dışlayıcı kimlik anlayışlarını bir tarafa bırakıp her türlü kimlik altyapısını bozguna uğratmaktadır. Bu sürecin aynı zamanda performatif olduğuna işaret etmektedir. - Michel Foucault’dan önemli ölçüde etkilenen düşünür, cinsiyetin bir söylem olmadan önce verili bir biçimde bulunmadığı ve inşa edilmediği görüşündedir. Butler bu düşüncenin gelişmesinin önemli olduğunu düşünmektedir.
- Çünkü cinsiyetlerin parçalı ve akışkan bir inşa olduğu gerçeğine sırt çevrilirse cinsel kimliklerin tümünün heteronormatif hegemonya altına gireceği ve ona hizmet edeğini söylemektedir. Hegemonya bu vesile ile yeniden üretilmiş olur. Tüm kimlikler sorgulanmalı ve meşru hale gelmemelidir. Bir kimlik kabule gidildiği an yeni bir tahakküm biçimi doğmuş olmaktadır.
- Tüm bu bahsedilenler teorisyen için durağan olgular bütünü değil, dinamik bir sürecin ifadesidir.
- Meşru görülen akıl, bilim, siyaset vb. gibi tüm kavramlar görünürde siyasal olmayan bir amacın çıkarlarının açığa çıkmasını sağlamaktadır. Sonuç olarak Butler’ın düşüncesinde her türlü öznenin inşasına karşı çıkış vardır denilebilmektedir.
Kaynakça:
Demiral, A. (2017). Biyoiktidar Bağlamında; Toplumsal Cinsiyet, Queer Teori Ve Sanata Yansımaları.
Kineşçi, E. (2018). QUEER KURAMA KATKILARI BAĞLAMINDA JUDITH BUTLER DÜŞÜNCESİ. Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar.
Butler, J. (2008). Cinsiyet belası. İstanbul: Metis Yayınları
