Sanat eseri, sanatçını hayal gücünün ve emeğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan yapıttır. Sanatçının düşünü, yaratıcılığını, fikirlerini ve mesajını içermektedir. Sanat eseri, sanatçı (süje) ve obje arasındaki ilişkinin tamamıdır, bütünüdür. Plastik sanatlar (resim, heykel, çini vb.), işitsel sanatlar(müzik) ve gösteri sanatları (opera, bale, tiyatro vb.) olmak üzere, sanat üç grupta sınıflandırılmaktadır. Ancak, edebiyat ve mimari de kimi düşünürler veya sanatçılar tarafından sanat kabul edilmekte, kimileri tarafından ise başlı başına bir alan olarak kabul edilmektedir.
Başlıklar
Sanat Eserinin Özellikleri Nelerdir?
Sanat eserinin özellikleri aşağıda maddeler halinde verilmiştir.
- Sanat eseri bir insan yaratısıdır.
- Sanat eseri özgündür.
- Sanat eseri, bir sanatçı tarafından yapılmıştır. Bu noktada sanatçıyı iyi tanımlamak gerekmektedir ve sanatçının şüphesiz en önemli özelliği ‘yaratıcılık’ özelliğidir.
- Genel geçer değildir. Sanat eserleri her daim kalıcıdır.
- Oran ve simetri, yani ölçülülük sanat eserinin temel özellikleri arasında yer almaktadır.
- Çoğunlukla bir estetik kaygı taşımaktadır. Sanatçı, eserini icra ederken estetik kaygı ile birlikte yaratım süreci geçirmektedir. Bu da sanatçının eserle ilgili faydacı bir bakış açısına sahip olmadığı -olmaması gerektiği- anlamına gelmektedir.
- Sanat eserlerinin tamamı kişisel Hem yaratıcısı tarafından kişisellik içerir hem de sanat deneyimleyicisi bakımından kişiseldir.
- Evrensel
Sanat Eseri Nelerdir?
21.yüzyılın modern yapısında, sanatın ve sanat eserinin neler olduğu bir tartışma konusudur. Bu tartışma konusunun temel sebebi ‘estetik’ kavramının göreceliği ve bu kavramın kişiler üzerinde dönemsel olarak değişime uğramasıdır. Bu noktada sanat eseri örneği verirken, icra edilen dönemin estetik kabulüne göre bir sanat eseri tanımlaması yapıldığı unutulmamalıdır. Aşağıda farklı dönemlerin sanat eserlerine yer verilmiştir.
- Leonardo Da Vinci – Son Akşam Yemeği (15.yy)
- Michalengelo – Davud Heykeli (16.yy)
- William Shakespeare – Hamlet (16.yy)
- Johannes Wermeer – İnci Küpeli Kız (17.yy)
- Wolfgang Amadeus Mozart – Saraydan Kız Kaçırma (Die Entführung aus dem Serail) (18.yy)
- Eduard Munch – Çığlık (19.yy)
- Auguste Rodin – The Thinker (19.yy)
- Maurizio Cathelan – Komedyen (21.yy)
Sanatı Sanat Yapan Nedir?
Sanatı sanat yapan ‘şey’in en genel yargı ile ‘estetik’ olduğunu söylemek mümkündür. Ancak estetik kavramının dönemsel ve kültürel olarak değişen bir kavram olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Sanat eserini değerlendirirken icra edilen dönemin ve kültürel yapının ‘estetik değerleri’ göz önüne alınmalıdır. Bir başka önemli nokta da eserin ‘özgün’ olmasıdır. Özgün eser aynı zamanda da ‘yaratıcı’ ise sanat eserinin başarılı bir sanat ürünü olmasını sağlamaktadır (Bolla,2020).
Sanat Eserinin Temel Amacı Nedir?
Sanat eserinin temel amacı, öncelikle sanat deneyimleyicisinde uyandıracağı estetik duygudur. Yani estetik ve güzellik odaklı duygu ve düşünceler ön plandadır. Estetik duygular temelinde oluşan algılamalar ve yorumlamaların sanat eserinin temel amacı olduğunu söylemek mümkündür. Bunun yanı sıra sanatçının bir sanat eseri icra etmesinin de temel amacı kendi duygu ve düşüncelerini, eseri aracılığıyla topluma aktarmaktır. Dolayısıyla sanatı deneyimleyen kişiye de bir mesaj ulaştırılmaktadır. Bu mesaj bazen gizil bazen de açıktır.
Sanat Eserinin Unsurları Nelerdir?
Sanat eserini oluşturan üç temel unsur bulunmaktadır.
- Sanatçı
- Sanat Eseri
- Sanat Deneyimleyicisi (süje)
Sanat bu üç unsurun bir araya gelmesi ile tamamlanır ve aktarılır. Sanatçı, eser ve süje birbirinden ayrılamaz bir bütündür. Sanatın sosyolojik yorumlamaları da bu üç unsurun birbiri ile olan bağından doğmaktadır.
Sanat Eserinin Oluşumundaki Etkenler Nelerdir?
Sanat sosyologlarının belki de sanata dair en çok ilgilendiği ve en sık sorduğu soru budur: ‘Sanat eserinin oluşumundaki etkenler nelerdir?’ Bu etkenler, çoğunlukla sanatçının toplumsal bir varlık olmasına dayanan faktörlerden oluşmaktadır. Aşağıda yer alan maddeler benzer çerçevede çoğaltılabilmektedir ancak en temel kategorilendirme aşağıdaki gibidir (Bourdieu,2020):
- Sanatçının ekonomik ve sosyokültürel durumu.
- Sanatçının aile ve okul eğitimi.
- Sanatçının yaşadığı toplumun dini değerleri.
- Sanatçının yaşadığı coğrafya, doğa koşulları.
- Eserin icra edildiği dönemin koşulları.
- Sanatçının psikolojik ve fiziksel sağlığı.
- Sanatçının özel yaşantısı ve sosyal çevresi.
Bir Sanat Eseri İncelenirken Nelere Dikkat Edilir?
Bir sanat eseri incelenirken, aşağıdaki sorulara yanıt aranarak eserin daha iyi anlaşılması amaçlanmaktadır.
- Sanatçı kimdir, sosyal hayatı ve özel yaşantısında nasıl biridir?
- Eserin icra edildiği dönem ve dönemin koşulları nelerdir?
- Eğer bir akımın ürünü ise bu akım nedir ve neyi savunmaktadır veya neyi temsil etmektedir?
- Simgesel veya imgesel anlatım kullanılmış mı, çözümlemesi nedir?
- Metafor kullanımı var mı?
- Eser, döneminde nasıl yorumlanmış veya nasıl karşılanmış?
- Yarattığı estetik duygu nedir?
Bir sanat eserinin sanatçının elinden çıktığı, bu sanatçının da aslında toplumun bir yansıması olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır. Sanatın salt sanat için yapılması gerektiğini savunan sanatçıların dahi, eserlerinde yaşadıkları dönemin, toplumun, ekonominin veya dini duyguların bir yansımasının olduğu görülmektedir (Leppert, 2017). Bu nedenle eserin sunduğu estetik duygunun yanı sıra, diğer gerçekçi yansımalar da bu etkenler incelenerek tespit edilmektedir.
İlginizi Çekebilir: Modern Sanat Nedir?
Sanat Eseri Eleştirisi/Yorumlama Örneği
Aşağıda sanat eleştirisine örnek olacak birkaç makale ve yazı linkleri verilmiştir.
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70219
- https://materyal16.wordpress.com/2016/04/09/feldman-modeline-gore-ornek-sanat-elestirisi/
- https://www.gorselsanatlar.org/mitoloji-ve-ikonografi/max-beckmannin-gece-adli-eserinin-analizi/msg123956/#msg123956
Kaynakça
- Bourdieu, Pierre (2020), Sanatın Kuralları, Alfa Araştırma, İstanbul.
- Bolla, Peter De (2020), Sanat ve Estetik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
- Leppert, Richard (2017), Sanatta anlamın Görüntüsü, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
