Prens Sabahaddin, 1877 yılında İstanbul’da dünyaya gelen ve dönemin entelektüellerin eğitim almıştır. Dönemin koşullarıyla birlikte Paris’e gitmek zorunda kalmıştır. Burada Jön Türklerle tanışmış olsa da fikir anlaşmazlıklarından dolayı yollarını ayırmışlardır. Bu süreçte Fransa’da Le Play ekolü temsilcilerinin kurduğu Science Sociale faaliyetlerine katılmaya başlamıştır. Başta Fransa olmak üzere pek çok ülkeyi inceleme fırsatı bulmuştur. Bu incelemeler fikir dünyasını daha da zenginleştirmiştir.
Sosyoloji ve siyaset bilimi açısından önemli bir isim olmuştur. Dönemin düşünme yapısından farklı düşüncesi ile dikkat çekmektedir. En büyük eleştirilerinden birisi Osmanlının son dönemlerindeki yönetim biçimidir. Prens Sabahaddin gibi toplumbilim ışığında soruna yaklaşanlar Le Play’i izleyerek teşebbüs-i şahsi ve adem-i merkeziyet görüşünü benimsiyor, Cavid Bey ve yandaşları ise klasik iktisattan esinlenerek devletin iktisadi yaşamın dışında kalmasını, her türlü kayıt ve engelin ortadan kaldırılmasını savunuyorlardı. Aslında her iki görüş de, değişik disiplinlerden kaynaklanmalarına karşın, liberal çağın bireyciliğini gündeme getirmiştir. (Toprak, l995:2). Liberal düşünceye yakın duran çevreler, genel planda, kapıkulu geleneğini eleştiriyor, bireyciliğin çağdaş toplumun temel felsefesi olduğu, devlete karşı bireyin savunulması gerektiği üzerinde duruyorlardı. Bundan böyle birey girişimci kılınacak, teşebbüs-i şahsi Osmanlı toplumunun yaşam felsefesini oluşturacaktır (Toprak, l995:2).
Prens Sabahaddin için sosyoloji toplumu anlamak ve sorunlara çözüm sağlayacak yegane bilimdir. Sosyal ilerleme de bireysel alana yönelerek mümkün olacaktır. Onun için monografi yöntemi toplumlar için çok önemlidir. Ancak Prens, monografi yöntemiyle Türkiye’nin sorunlarını inceleme yolunu tercih etmemiş, daha çok teorik düzeyde kalarak, teorik çalışmalarla toplumsal sorunların anlaşılması yolunda bir çaba içinde olmuştur (Sencer, l965:23).
Prens Sabahaddin’in sosyolojisi dönemin içinde bulunduğu sıkıntılı ve buhranlı zamanlardan da etkilenmiş ve daha çok ülke sorunlarına yönelik çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalar adem-i merkeziyet, teşebbüs-i şahsi, özelleştirme konularının temelinde ilerlemiştir. Siyasal hayatta liberal hareketin doğmasında da önemli katkıları olmuştur.
KAYNAKÇA
-Sucu, İlyas (2014). Türk Sosyoloji Tarihinde ‘Sosyal Bilim’ Ekolü. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
-Toprak, Zafer (1995), Millî İktisat-Millî Burjuvazi, Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) , İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
