Sosyal Bilimlerde Veri Toplama Yöntemleri Nelerdir?

Bir araştırmaya başlamanın öncelikli adımı elbette ki ana problemin belirlenmesidir. Araştırmacının ilgisi, fikri ve belirlenen teori üzerinden ortaya çıkan araştırma sorusu ile araştırma tasarımına adım atılmış olur. Bu tasarım çerçevesinde kavramsallaştırmalar, araştırma yönteminin seçimi, veri toplama araçlarının belirlenmesi, verilerin işlenmesi ve veri analiz yöntemleri ile sürecin tamamının planlanması büyük önem taşımaktadır.

Araştırma verilerinin elde edilmesi sürecinde en doğru verinin, en doğru yöntemle ve en doğru formatla sağlanması araştırma için hayatidir. Sosyal bilimlerde veri toplama süreci nicel ya da nitel bir araştırma olmasına göre farklılık göstermektedir.

Bu bağlamda bahsedildiği üzere sosyal bilimlerde başlıca veri toplama tekniği 2 (iki) kategoride açıklanmaktadır:

1)Nicel (Sayılar biçiminde veri toplama)

Nicel araştırmacı, hemen hemen sayılar halinde olan bilgileri dikkatlice kaydedip doğrular ve verileri bilgisayar tarafından okunabilir bir biçimde aktarır. Tablo, grafik veya istatistik haline dönüştürülen veriler böylelikle analiz sürecine girer. Yorumlama ve raporlama ile araştırma başkalarının bilgilerine hazır hale gelmiş olur.

Nicel araştırma sürecinin adımlarını sırasıyla ‘Konu Seçimi – Odaklanma Sorusu – Çalışmanın Tasarlanması – Veri Toplama – Verileri Analiz Etme – Verileri Yorumlama – Başkalarını Bilgilendirme’ şeklinde sıralamak mümkündür.

Nicel veriler kendi içerisinde 3 (üç) grupta toplanabilir:

1. Deneyler
2. Taramalar
3. Tepkisiz Araştırmalar

İlgili İçerik: Nicel Araştırma Yöntemleri

2)Nitel (Bu yöntemde Kelime veya resim şeklinde veri toplanmaktadır)

Nitel araştırmacı, genel anlamda toplumsal, tarihsel vb. bir alanda bir bakış açısı üzerinden kuramsal-felsefi bir paradigma hakkında sorgulayıcı açık uçlu bir soru ile enine boyuna düşünür ve çalışmasını tasarlar. Çalışmaya ilişkin veriler toplanır, analiz ve yorumlama süreci gerçekleşir. Bu kapsamda, kuram ile eş zamanlı ilerler yer yer yeni kuramlarla da bağ kurabilir.

Nitel araştırma sürecinin adımlarını sırasıyla ‘Toplumsal Benliğin Kabul Edilmesi – Bir Bakış Açısı Benimseme – Çalışmanın Tasarlanması – Veri Toplama – Verileri Analiz Etme – Verileri Yorumlama – Başkalarını Bilgilendirme’ şeklinde sıralamak mümkündür.

Nitel veriler 2 (iki) kategori içinde şekillenmektedir:

1. Saha Araştırmaları
2. Tarihsel Karşılaştırmalı Araştırma

Gerek nicel gerekse nitel araştırmada merkezde yer alan ana unsur ise kuramdır. Araştırma içerisinden elde edilen bilgiler ile kuramın ilişkiselliğini kontrol etmek büyük önem taşımaktadır.

Özetle, Nicel araştırma teori ve denence ile başlar (deduktif). Nitel araştırmaya baktığımızda ise araştırmanın sonunda kavram ve teorileri oluşturduğunu görürüz (induktif). Nitel araştırma kişilerin sübjektif verilerle ilgilenir ve bir sosyal olayı doğal ortamı ve oluşumu içinde tasvirler. Deneysel nicel araştırmalar gibi olayın değişkenleriyle oynamaz. “Niçin, nasıl ve ne şekilde” sorularına nitel araştırma içerisinde yanıt ararız. “Ne kadar, ne miktarda, ne kadar sık ve ne kadar yaygın” sorularına ise nicel araştırma içerisinde yanıt ararız. Nitel araştırmacının gözlem yapabilme yeteneğinin iyi olması ve verileri iyi analiz edebilme becerisinin olması oldukça önemlidir.

Günümüz araştırmaları içerisinde ise nitel ve nicel araştırma kapsamında en çok rastlanan veri toplama yöntemleri ise sırasıyla;

1. Görüşme: Araştırmacı bilgi almayı planladığı katılımcılarla karşılıklı konuşma yoluyla veri toplar.
2. Anket: Araştırmacı tarafından hazırlanmış ve/veya hazır bir ölçek setinin kullanıldığı ve katılımcılara doğrudan doğruya okuyup cevaplandıracakları soruların yer aldığı bilgi edinme, veri toplama yöntemidir.
3. Gözlem: Araştırmacı araştırmasını doğal ortamında izlenimler ve yapılan incelenme sonucu veri elde etmeyi hedefler.
4. Belgesel kaynak derlemesi: Araştırmaya konu kaynaklar araştırmacı tarafından değerlendirilerek edinilen veri elde etme yöntemidir.

İlgili İçerik: Nitel Araştırma Nedir?

Sosyal Bilimlerde Veri Toplama Ne İşe Yarar?

Toplumsal araştırma bir bilgi üretim sürecidir. Bu süreç yapılandırılmış, düzenli ve sistematik ilerler. Araştırmanın her zaman mükemmel bilgiye ulaşmadığı doğrudur ancak araştırmaya dayanan bilginin doğru olma olasılığı yüksektir. Hangi yaklaşım (nicel veya nitel) benimsenirse benimsensin doğru/geçerli bilgiye ulaşmak için kaynağı sistematik ve yeterli ölçüde belirlemek gerekmektedir. Bu noktada unutulmamalıdır ki bir araştırmanın hammaddesi veridir. Veri ise değişkenlere ait özelliklerdir. Değişkenlere ait özelliklerin ölçülmesi için verilerin toplanması gerekmektedir ki böylece araştırma hedeflenen sonucuna ulaşabilsin.

Sosyal Bilimlerde Nicel Araştırma Yöntemleri

Nicel araştırma yöntemi; sayısal olarak ölçülen değişkenler arasındaki ilişkileri incelemekte ve miktarla ilgilenmektedir. Nicel araştırmalar toplumsal olgular arasındaki nedensellik ilişkilerini ortaya koyarak toplumsal dünyayı yöneten kanunları keşfetmeye çalışan araştırmalardır (Şavran, 2012: 67).

Bu bağlamda nicel araştırmanın temel aşamaları şu sıralamada olmalıdır:

1. Araştırma Konusunun Belirlenmesi
2. Kuramsal Çerçevenin Oluşturulması
3. Araştırma Sorularının Yazılması
4. Araştırmanın Tasarlanması
5. Veri Toplanması
6. Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması
7. Başkalarını Bilgilendirme

Nicel analiz sonucunda, hipotezleri oluşturan nedensellik doğrulanmakta ya da yanlışlanmaktadır. Bu araştırma mantığının süreci ise ‘teori (tümdengelim) hipotez (işletimselleştirme), veri toplama (veri işleme), veri analizi (yorumlama), bulgular (tümevarım)’ şeklinde işlemektedir (Kuş, 2012: 14-15). Bu bağlamda tüm araştırmalarda olduğu gibi nicel araştırmanında kendi içerisinde belli başlı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.

Nicel araştırmaların avantajları;

• Genellenebilir sonuçlar üretme
• Grupları karşılaştırabilme
• Kuramların doğruluk derecesinin test edilmesi
• Yapıların içerisindeki ilişkilerin incelenmesi gibi sıralanabilirken,

Nicel araştırmaların dezavantajları;

• Mükemmel örneklem alamama
• Yeterli sayıda veri toplamanın zorluğu
• Hatasız ölçüm yapılamama olasılığı
• Ölçme araçlarına ön yargının yansıması
• Model dışındaki verilerle ilgilenmeme gibi sıralanabilmektedir (Büyüköztürk vd., 2010: 23-24).

Nicel araştırma; nesnel ve ayrıntılıdır. Nicel araştırma yöntemi sonucunda elde edilen veriler tarafsız, mantıklı ve istatistiksel olarak uygundur. Veri toplama, yapılandırılmış bir yöntem kullanılarak gerçekleşir ve tüm popülasyonu temsil eden daha büyük örneklemler üzerinde gerçekleştirilir. Nicel araştırma bu bağlamda veri odaklıdır.

Kısaca nicel araştırmalarının özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz (Şimşek, 2012: 86-88):

• Pozitivist düşünceye dayanmaktadır.
• Bu araştırmada gerçeklik, bir tanedir ve haliyle kesindir.
• Gerçeklik, bireyin dışında ve bağımsız bir nitelik taşır.
• Nesneldir, sayısal verilerle toplanmaktadır.
• Gözlem ve deney temeli üzerine kuruludur.
• Tümdengelim yaklaşımını benimsemektedir.
• İndirgemecidir.
• İncelediği konuya göre miktar (sıklık, dağılım vb.) odaklı soruların yanıtlarına odaklanmaktadır.
• Nicel araştırmalar için öncelik, genellemeler yapabilmektir.

Nicel araştırmada 3 (üç) tür nicel veri toplama yöntemi vardır:

1.Tarama Araştırmaları

Tarama araştırmaları, incelenen konuya ilişkin olarak katılımcıların görüşlerinin tespit edildiği ya da ilgi, davranış, tutum vb. özelliklerin ortaya çıkarıldığı, diğer araştırmalara göre genellikle daha büyük hacimli örneklemler üzerinde yapılan araştırmalardır.

“Ne, nerede, ne zaman, hangi sıklıkta” tarzında sorulara cevaplar aramaktadır. Temelde yer alan amacının, mevcut olan durumun resmini çekerek betimleme yapmak olarak ifade edilebilir. Geniş kitlelerin görüşleri betimlenirken, bu görüşlerin nasıl ortaya çıktığıyla ilgilenilmemektedir (Büyüköztürk vd., 2010: 231).

2.Deneysel Araştırmalar

Deneysel araştırmalar, diğer araştırmalara nazaran pozitivizmin ilkelerine çok daha yakın olan araştırma türüdür. Nedensel ilişkileri sınamakta güçlü bir tekniktir. Çünkü nedenselliğin temel koşullarının (zaman sırası, ilinti ve hiçbir alternatif açıklamanın bulunmaması) tamamı, deneysel tasarımlarda yerine getirilmektedir (Neuman, 2013: 358).

Deneysel araştırmalar da sebep-sonuç ilişkisi test edilmekte ve bu noktada geçerli ölçütlere uygun veriler araştırmacının kontrolü altındaki ortamda düzenlenmektedir. Verileri araştırmacı üretirken öncesinde üretilmiş verileri kullanıma almamaktadır. Deney, yapay ya da doğal ortamlarda araştırmacının kontrolü altında gerçekleşmektedir (Karasar, 2016:120-121).

Deneysel araştırmalar da temel mantık kısaca gerçek hayatta var olan araştırmanın minyatürünü laboratuvar ortamında kurmak ve bunun üzerinden testler yapmaktır. Böylece araştırmacılar, değişkenler üzerinde değişiklik yaparak sebep-sonuç ilişkilerini gözlemleme olanağına kavuşmaktadır (Saruhan ve Özdemirci, 2016: 205).

3.Meta Analiz Araştırmaları

Sosyal bilimler üzerindeki araştırmalarda belli başlı kısıtlar etkisiyle küçük örneklemler üzerinde yapılmaktadır. Bu bağlamda araştırma sonuçlarını genellemek zorken, benzer olan çalışmalar farklı örneklemler üzerinde tekrar etmektedir. Bu çelişkili görünen durumun giderilmesi için meta analiz araştırmaları ortaya çıkmaktadır (Gürbüz ve Şahin, 2018: 109).

Meta-analiz, diğer analizlerin analizi olup daha öncesinde yapılan çalışmaların sonuçlarını tutarlı bir şekilde bir araya toparlamaktadır. Bu açıdan baktığımızda önceki çalışmalara ilişkin bulguları istatistiksel yöntemler üzerinden birleştirme, genellenebilir ve güvenilir sonuçlara ulaşmayı mümkün kılmaktadır. Sözü edilen üst çalışmalar, önceki birçok araştırma sonucunun ortak bir ölçü birimiyle değerlendirilmesini sağlamak için dönüştürülmesini ve istatistiksel olarak etki büyüklüklerinin hesaplanmasını sağlamaktadır (Bakioğlu ve Özcan, 2016: 3-5).

Tüm toplumsal araştırmalarda ölçümlerin güvenilir ve geçerli olması istenilir.

Nicel araştırmada geçerlilik üçe ayrılır:

1. Görünüşte geçerlilik, bir göstergenin başkalarının, özelliklede bilimsel topluluğun yargısına göre yapının bir ölçümü olarak anlam ifade ettiği geçerliliktir.
2. Kapsam geçerliliği, bir yapının kavramsal tanımının tüm yönlerini temsil etmesini gerektiren ölçüm geçerliliğidir.
3. Kriter geçerliliği, bağımsız, dışarıdan doğrulamaya dayanan ölçüm geçerliliğidir.

Nicel araştırmada güvenirlilik üçe ayrılır:

1. Kararlılık güvenirliği, zaman içinde güvenirliliktir. Fazla zaman dilimlerinde uygulandığında aynı sonucu veriyor mu bakılır.
2. Temsil güvenirliliği, gösterge farklı gruplara uygulandığında aynı yanıtı veriyor mu buna bakılır.
3. Eşdeğer güvenirlilik, bir yapıyı belirleyen den çok gösterge kullanıldığında bu ölçüm sağlanıyorsa bu güvenirlilikten bahsedilebilir. Yani, bir ankette pek çok madde bir yapıyı ölçüyordur.

İlgili Yayın: İçerik Analizi

Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri

Nitel araştırma yöntemini; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama tekniklerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlayabilmek mümkündür (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 39).

Nitel araştırma yönteminde yorumlayıcı bir yaklaşım benimsenmektedir. Olay ve olgular kendi bağlamında ele alınır ve insanların bunlara yükledikleri anlamlar yorumlanır.

Görüşme ve gözlem nitel araştırmada en sık kullanılan veri toplama yöntemleri olması, büyük bir örneklem grubuyla çalışmayı zaman ve maliyet açısından mümkün kılmamaktadır.

Nitel araştırmada, öncelikle araştırmaya temel oluşturacak kuramsal çerçeve oluşturmalı, akabinde araştırmacı tarafından araştırma stratejisi belirlenmeli ve yapılan araştırmanın okuyucunun anlayabileceği tutarlı ve anlamlı bir rapora dönüştürülmesi gerekmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 84).

Bu bağlamda nitel araştırmanın temel aşamaları şu sıralamada olmalıdır:

1. Araştırma Probleminin Belirlenmesi
2. Kuramsal Çerçevenin Oluşturulması
3. Araştırma Sorularının Yazılması
4. Araştırma Evren ve Örnekleminin Belirlenmesi
5. Araştırmacının Rolünün Belirlenmesi
6. Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi
7. Verilerin Toplanması
8. Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması
9. Sonuçların Sınıflandırılması ve Analitik Genellemelere Ulaşılması

Nitel araştırmada 3 (üç) tür nitel veri toplanır:

1. Çevreye yönelik veri (çevrenin psiko‐sosyal, kültürel, demografik ve fiziksel özelliklerine yönelik.)
2. Sürece yönelik veri (araştırma süresince neler olup bittiği ve bu olanların araştırma grubunu nasıl etkilediğine yönelik.)
3. Algılara yönelik veri (araştırma grubuna dâhil olan bireylerin süreç hakkında düşündüklerine yönelik.) (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 40)

Nitel araştırmada 3 (üç) tür nitel veri toplama yöntemi vardır:

1.Görüşme,

Görüşme, araştırmaya katılan bireylerin belli bir konuda duygu ve düşüncelerini anlatması sürecidir. Görüşme yoluyla araştırılan konu hakkında bireyin deneyimleri, tutumları, düşünceleri, niyetleri, yorumları, zihinsel algıları ve tepkileri gibi gözlenemeyen bilgilere ulaşılması hedeflenmektedir.

Görüşme, ‘yapılandırılmış’, ‘yarı yapılandırılmış’, ‘yapılandırılmamış’ ve ‘odak grup görüşmesi’ olmak üzere farklı görüşme teknikleri vardır (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 120).

2.Gözlem,

Gözlem, herhangi bir mekanda veya kurumda meydana gelen davranışı ayrıntılı olarak tanımamak niyeti ile kullanılan bir yöntem olarak ifade edilebilmektedir. Eğer araştırmacı herhangi bir ortamda oluşan bir davranışa ilişkin ayrıntılı, kapsamlı ve zamana yayılmış bir fotoğraf elde etmek istiyorsa gözlem yöntemini kullanabilir.’ (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 169).

Gözlem, ‘katılımcı’, ‘katılımcı olmayan gözlem’ ve ‘gizil gözlem’ olmak üzere farklı gözlem teknikleri vardır (Sönmez ve Alacapınar, 2011: 106)

3.Yazılı materyal inceleme.  

İncelenen konuyla ilgili olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı belgelerin analiz edilmesiyle veri sağlanması sürecidir. Araştırma konusuyla ilgili raporlar, kitaplar, arşiv dosyaları, video ve ses kayıtları, fotoğraflar gibi belgeler analiz edilmektedir.

Araştırmalarda kullanılan veri toplama araçlarının, araştırma deseninin ve veri analizinin geçerliği ve güvenirliği çok önemli bir husustur. Nicel araştırmalar kadar nitel araştırmalarda da geçerlilik ve güvenirlilik önem arz etmektedir. Ancak nitel araştırmada güvenirlik konusunda nicel araştırmalarda olduğu gibi yaygın olarak kullanılan tanımlar, yöntemler ve testler bulunmamaktadır. Bu anlamda ayrıntılı olarak ortaya konulmuş tanımlar, yöntemler ve 5istatistiksel testler bulunmaktadır. Nitel araştırma daha çok bir olgunun ‘varlığına ve anlamına’ yönelirken, nicel araştırma bir olgunun ‘ne derece var olduğuna’ yönelmektedir. Nitel araştırma araştırılan olgu ve olayların niteliğini ön plana çıkarırken nicel araştırma sayısal özellikleri ön plana çıkarır (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 255).

Nitel araştırmada geçerlilik ikiye ayrılır:

1.İç geçerlilik

Araştırmanın sonuçlarına ilerlerken izlenen sürecin çalışılan gerçekliği ortaya çıkaran yeterliliktir. Araştırmacının bu bağlamda veri toplama sürecinde, verilerin analizinde ve yorumlanmasında tüm süreç boyunca tutarlı olması ve bir tutarlılığın olması yanında bu tutarlılığın nasıl sağladığını açıklaması gerekmektedir. Açıklamalar açık, net ve anlaşılır olmalıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 257‐258).

2.Dış geçerlilik

Elde edilen sonuçların benzer grup ve ortamlara aktarılabilir olmalıdır. Dış geçerlik araştırma sonuçlarının genellenebilirliğine ilişkindir. Araştırmanın sonuçları benzer ortam ve durumlarda genellenebiliyorsa araştırmanın dış geçerliğinden bahsedilebilir.

Nitel araştırmada güvenirlilik ikiye ayrılır:

Güvenirlik araştırma sonuçlarının tekrar edilebilirliğidir. Çalışma, zamana göre değişmez, bağımsız gözlemciler arası uyumlu ve iç tutarlılığa sahip ise güvenilirdir.

1.İç güvenirlik

Başka araştırmacıların aynı veriyi kullanarak aynı sonuçlara ulaşıp ulaşamayacağını test eder. Yapılan çalışmada örneklemin yeterli büyüklükte seçilmesi, birden çok araştırmacı ile konunun ele alınması, daha çok kaynak ve görüşe başvurulması, elde edilen verilerin iyi bir şekilde saklanması çalışılan ortamın ve araştırmacının mevcut konumunun tam olarak belirtilmesi ve çalışmanın tarafsızca yapılması gerekmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 274).

2.Dış güvenirlik

Araştırma sonuçlarının araştırma yapılan benzer ortamlarda aynı şekilde elde edilip edilemeyeceğine bakılmaktadır.

Sosyal Bilimlerde Toplanan Verilerin Analizi

Ham durumda yer alan verilerin toplanmasına müteakiben araştırmadan istenilen istatistiksel çıkarımları elde etmek veriler üzerinde bir analiz gerçekleştirilir. Sonuçların kontrol edilmesi, araştırmanın amacı ile ilişkilendirilmesi büyük önem taşırken istatistiksel uygunluğunda gözetilmesi beklenmektedir.

Nicel araştırmada elde edilen verilerin analiz edilmesinde SWOT, Conjoint, Cross-tabulation vb. gibi kesin istatistiksel analiz yöntemleri seçilmektedir.

• SWOT analizi, güçlü – zayıf yönler, fırsat ve tehdit analizinin kısaltmasıdır. Firmalar, iyileştirme için stratejiler geliştirmek amacıyla performanslarını değerlendirmek için bu istatistiksel analiz tekniğini kullanır.
• Konjoint Analizi, araştırmaya konu katılımcıların satın alma kararlarını nasıl aldıklarını öğrenmek için yapılan bir pazar analizi yöntemidir.
• Çapraz tablolama, çeşitli parametreler bağlamında araştırmanın verilerinin ilişkilerini, kalıplarını ve eğilimlerini belirleyen ön istatistiksel piyasa analizi yöntemidir.
• TURF Analizi, Totally Unduplicated Reach and Frequency Analysis’in kısaltması olan, uygun bir iletişim kaynağının erişiminin ve bu iletişimin frekansının analiz edileceği durumlarda gerçekleştirilir. Bu hedeflenen pazarın mevcut potansiyelini anlamak için kullanılmaktadır.

Nitel veri analizinde ise 3 (üç) yoldan bahsetmek mümkündür:

1. Elde edilen verilerin özgün şekline mümkün olduğunca bağlı kalınarak ve gerektiğinde katılımcıların ifadelerinden doğrudan alıntı yapılarak betimsel bir yaklaşımla verilerin sunulması.
2. Veriler betimsel bir yaklaşımla sunulmakla birlikte bazı temalar belirlenerek temalar arasında ilişkiler kurulması.
3. Araştırmacının betimleme ve tematik analizin yanında kendi yorumlarını da kullanarak verileri analiz etmesi.

Bu üç yaklaşım birlikte kullanılarak da veri analizi yapmak mümkündür (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 221).

Nitel araştırmalarda farklı analiz süreçlerinden bahsetmek mümkündür. Burada en çok kullanılan 6 (altı) veri analiz süreci bulunmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 223‐230):

1.Betimsel Analiz.

Görüşme ve gözlem sonucu elde edilen verilerin düzenlenmiş ve yorumlanmış bir şekilde okuyucuya sunulur. Veriler tespit edilen temalar ışığında sınıflandırılır, özetlenir ve yorumlanır. Bulgular arasında neden‐sonuç ilişkisi kurulur. Betimsel analiz dört aşamadan oluşur (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 224):

• Betimsel Analiz İçin Bir Çerçeve Oluşturma
• Tematik Çerçeveye Göre Verilerin İşlenmesi
• Bulguların Tanımlanması
• Bulguların Yorumlanması

2.İçerik Analizi.

Betimsel analiz içerisinde özetlenen ve yorumlanan veriler, içerik analizi kısmında derinlemesine işlenir ve yeni kavramlar keşfedilir. İçerik analiziyle temelde birbirine benzeyen veriler belirli bir kavram ve tema eşliğinde bir araya getirilir ve okuyucunun anlayabileceği şekilde düzenlenerek yorumlanır. İçerik analizi dört aşamadan oluşur (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 227):

• Verilerin Kodlanması
• Temaların Bulunması
• Verilerin Kodlara ve Temalara Göre Düzenlenmesi ve Tanımlanması
• Bulguların Yorumlanması

3.Fenomenolojik Analiz.

Bireylerin çevrelerinde gerçekleşen olayları nasıl değerlendirdiklerini anlamaya çalışan analiz türüdür. Özellikle tıp başta olmak üzere sosyal ve klinik psikoloji araştırmaları için oldukça uygulanan bir analiz tekniğidir. Araştırmacı ile katılımcılar arasında dinamik bir etkileşim sürecinin yaşandığı bir analiz türü olarak insanın bilişsel, duygusal ve bedensel durumlarını bütüncül perspektiften incelemektedir. Araştırmacı uygulamada, katılımcının söylemleri üzerinden onların duygu ve düşüncelerini anlamaya ve yorumlamaya çalışmaktadır.

4.Sabit Karşılaştırma Analizi.

Bu analiz yönteminde veri seti içerisinde var olan çeşitli temaların ortaya çıkartılması ve bu temalardan hareketle kuram geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

5.Söylem Analizi.

Yazılı metinler belli bir disiplin içerisinde dilbilimsel anlamda analize tabi tutulur. Söylem analizi, genel anlamda dilin sosyal yaşam içerisinde önemli bir bileşen olduğuna vurgu yapar ve sosyal yaşamın içerisindeki diğer tüm bileşenler ile birlikte diyalektik bir ilişkinin var olduğuna dayanmaktadır.

6.Etnometodoloji.

Douglas, Schutz, Garfinkel ve Goffman’ın yer aldığı bir grup sosyolog tarafından geliştirilmiştir. Etnometodolojik analizde araştırmacı kendisini günlük yaşam içerisinde olağan hayatlarına devam eden bireylerin yerine koymakta ve bu bireylerin davranışlarını, algılarını ve topluma bakış açılarını açıklamaya ve anlamaya çalışmaktadır.

Veri Toplamanın Önemi Nedir?

Bilimsel anlamda bir araştırmanın temelini kabaca deney, teori ve veri oluşturur. Araştırma verisi, orijinal araştırma bulgularını doğrulamak için toplanmış, üretilmiş, gözlemlenmiş veya yaratılmış her türlü bilgi ve/veya girdidir.

Verilerin bulunması, üretilmesi, toplanması, kontrolü, gerekiyorsa temizlenip anonimleştirilmesi, tanımlanması, kodlanması, gereksiz verilerin çıkarılması ve veri güvenliği sağlanarak saklanması/depolanması sonrası sağlıklı bir veri analizi oluşturulabilir ki araştırma nihayete erdirilebilsin. Bu sebeple verinin varlığından toplanmasına, tanımlanmasından kodlanmasına her tür süreç araştırmanın geçerliliği ve güvenirliliği için büyük önem taşımaktadır.

Veri Toplamanın Aşamaları Nedir?

Veri toplamanın aşamalarını şu şekilde sıralamak mümkündür.

1. Öncelikle veri toplamadaki amaç belirlenmelidir.
2. Hangi verilerin toplanacağı saptanmalıdır.
3. Veri toplamada kullanılacak teknik belirlenmelidir.
4. Veri toplama süreci kadar sonrasında değerlendirmenin nasıl ve kim tarafından yapılacağı açık bir şekilde saptanmalıdır.
5. Son olarak toplanan verilerin nasıl saklanacağı ve kullanıcıların nasıl yararlanacağı açık bir şekilde ortaya konulmalıdır.

Nitel Makale Örnekleri

• Seyhan, B. Y. (2015 ). Başa çıkma değeri açısından sabır üzerine nitel bir araştırma. Akademik Bakış
  Dergisi, 49 (Mayıs – Haziran), 127-146.
• Şener, E. Kocaoğlu, M., Baybek, H. ve Kıvrak, A. (2018). Sağlık sektöründe çift kariyerli eşler: Hemşire
  çiftlerle nitel bir çalışma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(3), 461-472.
• Kibaroğlu, S. ve Ersoy, A. F. (2019). Evlilikte eşler arası yabancılaşma: Nitel bir araştırma. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (5), 407-417.
• Sağlam, E. (2020). Ayrımcılık konusunda nitel bir araştırma: Viyana’daki Türk göçmenler. Muhafazakâr
  Düşünce Dergisi, 16(59), 268-295.
• Kobal, H. Y. (2021). Kraliçe arı fenomeni bağlamında özel sektörde çalışan kadınlara yönelik nitel bir araştırma. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 53-78.

Nicel Makale Örnekleri

• Şenyiğit, G. ve Tetik, S. (2004). Kamu Örgütlerinde Çatışmaya Neden Olan Faktörler Ve Bir Uygulama Örneği, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2), 107-122.
• Gök, S. (2009). Çalışma Yaşamının Önemli Bir Sorunu: Örgütsel Stres, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, 429-448.
• Şen, Y. ve Yaşlıoğlu, M. (2010). Dönüşümcü liderliğin yeniliği destekleyici örgüt iklimi üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yönetim Dergisi:İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü, 21(66), 97 – 117.
• Özdevecioğlu, M. ve Biçkes, D. M. (2012). Örgütsel Öğrenme Ve İnovasyon İlişkisi: Büyük Ölçekli İşletmelerde Bir Araştırma, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 39, Ocak-Haziran ss. 19-45.
• Atilla, G. (2016). Bir Bağlılık Pratiği Olarak Örgütsel Sessizlik, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14 (1), ss.104-124.

Sosyal Bilimlerde Araştırma Kitap Önerileri

• Araştırma Yöntemlerine Giriş – Catherine Dawson (çev. Asım Arı)
• Toplumsal Araştırma Yöntemleri (1-2) – W. Lawrence Neuman
• Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları – John W. Creswell
• Sosyal Araştırmalara Giriş, Nicel ve Nitel Yaklaşımlar – Keith F. Punch
• Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni – John W. Creswell
• Sosyoloji ve Metodoloji Yazıları – Nilgün Çelebi
• Sosyoloji Notları – Nilgün Çelebi
• Sosyal Bilimcilerin Yazma Çilesi, Yazımın Sosyal Organizasyonu Kuramı – Howard S. Becker

Kaynakça

• Bakioğlu, A. ve Özcan, Ş. (2016). Meta Analiz. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K.E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar Teknikler İlkeler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuş, E. (2012). Nicel – Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık
• Neuman, WL. (2013). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. (Çeviren: Özge, S.). Ankara: Yayın Odası.
• Saruhan, Ş.C. ve Özdemirci, A. (2016). Bilim, Felsefe ve Metodoloji. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Sönmez, V. ve G. Alacapınar, F. (2011). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şavran Gönç, T. (2012). Nicel ve Nitel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri. İçinde: Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Şimşek, A. (2012). Araştırma Modelleri. İçinde: Şimşek, A. (Editör). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.