Sosyal Darwinizm, toplumun, en güçlü olanlarının ayakta kaldığı bir varoluş mücadelesine sahne olduğunu, toplumda, tıpkı doğada hüküm süren doğal ayıklanma gibi, güçsüzü toplum dışına iten ya da marjinalleştiren bir toplumsal ayıklanma sürecinin söz konusu olduğunu, bu yaşama savaşının bir bütün olarak toplumun gelişmesine ve ilerlemesine hizmet ettiğini savunur. İyi olanın hayatta kalması üzerinden okunan bir kavramdır.
- Terim olarak ilk kez, 1879’da Oscar Scmidth tarafından kullanılmıştır.
- Sosyal Darwinizm, 19. yy’ın sonlarına doğru bilim dünyasında yankı uyandıran Darwin’in biyolojik evrim kuramındaki gibi, bireyler veya toplumlarda iyi olanın ayakta kalmasıyla bir evrim gerçekleşirse buna bağlı olarak gelişme olacağını savunulmuştur. Bu fikrin savunucusu Herbert Spencer’dır.
- Sosyal Darwinizm’in ortaya çıktığı ve daha fazla kullanılmaya başlandığı dönem İngiltere’de Victoria dönemine denk gelmektedir. Victoria döneminde Sanayi Devrimi gerçekleşmesiyle beraber gelişme ve ilerleme fikri daha baskın hale gelmeye başlamıştır. Bilimsellik ön plandadır..
- Sosyal Darwinizm, hayatta kalmak için doğal ayıklanma düşüncesini barındıran evrim teorisinin, sosyal ve politik alanla içiçe geçmesini ifade eder.
- Sosyal Darwinizm düşüncesine göre, insanlar ile farklı toplumlar arasındaki rekabetin sonucunda sosyal evrim gerçekleşecektir(Kavak, 2013: 8).
- Sosyal Darwinizm, toplumsal evrimdir. Teorinin özetini yapacak olursak, hayatın bir mücadele alanı olduğu ve bu alandaki mücadeleyi kazananların güçü oldukları şeklindedir. Sonuç olarak ilerleme gerçekleşecektir.
- Darwin’in biyolojik evrim teorisindeki güçlü genler, Sosyal Darwinizm’de toplumda güçlü olanlara karşılık gelmektedir.
NOT: Sosyal Darwinizm düşüncesindeki rekabetçi yapı ekonomide liberal anlayışla bir tutulabilmektedir. Mücadeleci tarafı ise hem bireysel hem de toplumsal gelişmelere ışık tutabilir. Bu taraftan bakıldığında düşünce olumlu bir kavram gibi gelse de bu tartışmaya açık bir düşüncedir. Bu yüzden de bu düşüncenin ırkçı ve emperyalist düşüncelere önayak olduğu fikri de bulunmaktadır.
Başlıklar
Sosyal Darwinizm İlkeleri
Sosyal Darwinizm ilkeleri, evrim teorisinin devlet ve topluma uygulamasında belirtilen düşüncelerin genelini yansıtmaktadır. Sosyal Darwinizm, kapitalizmin rekabet savaşını tabiata dayalı olarak açıklayabilmek için, Darwin’in Evrim teorisinde ifade edilen biyolojik varsayımların, toplumların tarihsel var oluş ve gelişimine (devlet ve toplumuna) uyarlanmasıdır(Dickens, 2000).
Biyolojik Darwinizm ve Sosyal Darwinizm’deki ortak kavramlar şu şekildedir:
- Hayatın bir mücadele alanıdır.
- Bu mücadele alanında doğal ayıklanma olur.
- Bunun sonucunda iyi olan hayatta kalır.
Sosyal Darwinizm Temsilcileri
Sosyal Darwinist temsilcilerden bazıları aşağıda tanıtılmıştır. Temsilcilerinin görüşlerinin yansıtılması, bu teorinin daha iyi anlaşılmasında etkili olacaktır.
1) Ernst Haeckel(1834-1919)
- Haeckel, doğa kanunlarının evrensel olduğunu, bu yüzden de insana ve topluma uygulanabileceği fikrini savunmuştur.
- Haeckel, “doğal ayıklanmayı” sadeleştirmiş ve geniş kitlelere ulaştırmıştır. Ona göre insan hayvan soyundan gelmiştir. Hayvan soyundan gelen insanın bir soy ağacını çıkarmıştır. Darwinizm’i ise siyasi yenilik programı olarak önermiştir.
2) Alfred Ploetz (1860-1940)
- Yapay ayıklanma ve ırk hijyeniği (racial hygiene) konusunda fikir üretmiş ve fikirlerini eyleme geçirmek için de çaba göstermiş diğer bir kişi A. Ploetz’dir.
- Toplumun ortak faydası için zayıf kişiler yok edilmelidir ve kendiliğinden gerçekleşecek bir ayıklanma süreci beklenmemelidir. Ploetz, ruh hastalıklarının kalıtsallığı üzerinde durmuştur. Örnek olarak alkol bağımlılığı, cinsel hastalıklar,“asosyallik”ler de bu kategoridedir ve aynı sonuca götürmektedir.
3) Alexander Tille (1866-1912)
- Sosyal Darwinizm’e dair radikal fikirlerinden bahsettiği iki eser yayınlamıştır: Volksdienst (1893) ve Von Darwin bis Nietzsche. Ein Buch Entwicklungsethik (1895). Volksdienst başlıklı eserinde ırkın yapay döllenmesini, engelli çocukların öldürülmeleri (ötenazi), “zayıfların” üremelerinin önüne geçilmesi ve doğal seleksiyonun restorasyona tabi tutulmasını savunmuştur. Irkını yüceltmek yükseltmek idealinde olan ve bunu gerçekleştirmek isteyenin eninde sonunda yapay seleksiyona başvurmak zorunda kalacağı iddiasındadır( Yücel, Taşar s.324-325).
Sosyal Darwinizm’in Kurucusu
Sosyal Darwinizm’in kurucusu Herbert Spencer’dır. Spencer, doğa bilimlerini sosyolojiye ve diğer bilim dallarına uygulmaya çalışmıştır. Düşünür hem toplum anlayışını hem de evrim fikirlerini tek bir bütünlük içerisinde açıklamaya çalışmıştır. Canlının gelişimini ve ilerlemesini tamamlaması için devlet kontrolünden çıkarılması ve serbest bırakılmasını savunur. Böylece iyi/güçlü olanın hayatta kalması fikrinin gerçekleşebileceğini düşünmektedir.
Herbert Spencer (1820-1903)
- 27 Nisan 1820 yılında İngiltere ‘de doğmuştur. Babası Anglikan mezhebine bağlı bir öğretmendi.
- 1850’de ilk en büyük çalışması olarak Sosyal Statik’i tamamladı.
- Spencer, toplumların işleyişinin canlı organizmaların işleyişi ile aynı olduğunu öne sürdü. Toplumlar karmaşık bir yapıya büründükçe, toplumdaki parçaların birbirlerine bağımlılıkları da o oranda artıyordu. Doğal bir özellik olarak kendi dengelerini sağladıkları için, kendi üyelerinin daha ileri düzeyde evrim için mücadele etmelerine ihtiyaç duyarlar. Spencer mücadele yerine rekabet ve iş birliği kavramlarının geçmesini söylemektedir.
- Herbert Spencer farklı alanları birbirine farklı şekilde uygulayarak çağın en dikkat çekici isimlerinden biri olmuştur.
Herbert Spencer’ın Sosyal Darwinizm ile ilgili düşünceleri
- Herbert Spencer’ın Sosyal Darwinizm ile ilgili düşüncelerinin en temeli, toplumu bir organizmaya benzetmekle başlamasıdır. Toplumun işleyiş biçimi ile canlıların işleyiş biçimi ve bununla bağlantılı tüm sistemlerin benzer şekilde olduğunu vurgulamaktadır.
- Sosyal Darwinizm düşüncesi ile ilgili en önemli isimlerin başında Herbert Spencer gelmektedir. Devletin yönetiminin daha kısıtlı olması ve insanların faaliyetlerinin artması gerektiği düşüncesine sahiptir. 1851 yılında, “Social Static” isimli kitabını yayınlamıştır. Bu kitapta, Lamarck’çı ilkeler yer almaktadır. Kitapta (bırakın yapsınlar) düşüncesi savunulur.
- Spencer sosyolojisinde iki temel nokta vardır. Bunlardan birincisi toplum anlayışı, ikincisi ise buna uygun olarak geliştirmiş olduğu evrimci görüşleridir. .
- Evrim teorisinin deneysel olarak test edilebilir ve temellendirilebilir bir teori olduğunu savunan Spencer, basitlikten karmaşıklığa, homojen olandan heterojen olana doğru gerçekleştiğini düşündüğü evrimin doğadaki toplum ve ahlaki yaşamdaki örneklerini gözler önüne sermeye çalışmıştır(Cevizci, a.g.e., s.881).
- Spencer, organizmanın kendi gelişimini gerçekleştirebilmek için bağımsız olmasına ihtiyacı olduğunu söyler. Bu yüzden iyi/güçlü olanın hayatta kalması fikrini ortaya koymuştur.
- Spencer, kötümser bir tablo olarak görülen nüfus artışından kaynaklanan rekabet ve mücadelenin en iyilerin hayatta kalmasını sağlayan ve böylece toplumların ilerlemesine katkı sunan bir süreç olarak olumlandırmaktadır (Turner vd, 2013: 68).
- Bireylerin toplumun faydası için değil, toplumun bireylerin faydası için olduğunu savunur. Yani Spencer, bireyci bir yaklaşım sergilemektedir.
Spencer’ın Sosyal Darwinizm fikilerine getirilen eleştiri
Sosyoloğun, toplum hakkındaki Sosyal Evrimci fikirleri, kuralsız bir kapitalizmi, emperyalizmi, ırkçılık, nazizm ya da insan ırkının ıslah edilmesi olarak özetleyebileceğimiz “öjenik” gibi fikirleri haklılaştırdığı ve onlara fikirsel bir zemin hazırladığı gibi gerekçelerle de sıkça eleştirilmiştir.
KAYNAKÇA
- ŞAHİN, Ç. Sosyal Darwinizm, Nazizm ve Hukuk İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 565-584.
- YÜCEL, M. S., & Taşar, M. M. (2016). SOSYAL DARWİNİZM: ORTAYA ÇIKIŞI, GELİŞİMİ VE ERKEN CUMHURİYET’E ETKİSİ. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, (29), 309-340.
- TOSUN, C. M. (2010). LİBERALİZM VE SOSYAL DARWİNİZM KARŞISINDA JOHN RAWLS. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 81-94.
- Kesikoğlu, S. (2016). Felsefede bencillik kavramı ve Sosyal Darwinizm eleştirisi.
- YILMAZ, M. (2013). Kütüphane ve Bilgi Hizmetlerine Darwinist Yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 27(1), 197-200.
- YAŞA, A. G. (2018). Herbert Spencer Sosyolojisinde Sosyal Evrimcilik ve Liberalizm Etkileri. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 10(19), 593-605.
- İ. Dursunoğlu / Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, 6 (1), 210-221
