Sosyal psikoloji, insan davranışının değişkenliği ve hangi koşullarda nasıl bir etki yarattığını inceleyen bilim dalıdır. Meselesi bireylerdir ve onların yapılar ile ilişkilerine bilişsel düzeyde olduğu kadar toplumsal düzeyde de yaklaşmayı esas alır.
Çeşitli deney ve gözlem teknikleri kullanarak duygular, inançlar, düşünceler ve devinimler üzerine kafa yorar. Etkileşim kavramı burada hem kişiler hem de topluluklar arası iletişimin anlaşılması bakımından çok önemlidir. Modern anlamda kurucusu Kurt Lewin’dır.
Prototip Nedir?
Prototip, zihinsel bir nesne temsilidir. Örneğin, bir kedi kavramının nasıl göründüğü ve ne olduğunu bilmemiz gibi düşünebilirsiniz. Bir yapı ile karşılaşıldığında onun neye benzediği ve diğerleri ile kıyaslandığında ortaya çıkacak olan anlamın bilgisidir. Zihninizde canlanan bir şeyin dış dünyadaki dışavurumu ve bilişsel ifadesi tümel değil sadece ona en uygun model ele alınmaktadır. Kategoriler ve özellikler bu belirlenimleri ve ayrımları yapabilmemizi sağlamaktadır.
Önyargı Nedir?
Önyargı, insanlara veya gruba karşı aslı olmayan düşünce veya inanış olarak bilinir. Bir diğer adı ile kalıpyargı sezgisel bir tutum ile karşı tarafa yaklaşmaktır. Genelde bu olumsuz olarak kabul edilir. Fakat, tam tersi sempati içeren durumlar da söz konusu olabilmektedir.
Genellemeler içeren bu düşünümlerin kimi zaman ayrımcı, kutuplaştırıcı bir söylem ile işbirliği içinde olduğu söylenebilmektedir.
Pozitif olabildiği kadar negatif yönde de olabilen bu ayrıştırıcı tavır eşitsizlik yaratabilmektedir. Sosyal psikolojik anlamda önyargı, çeşitli deneyler ile bireylerin birbirleri hakkındaki bu duruşlarını incelemeyi ve milliyetçiliği, ırkçılığı, toplumsal cinsiyet ve homofobiyi ortaya koymaktadır. Bu şekilde çatışma ve bütünleşmenin düzeyi tespit edilmiş olmaktadır.
Sosyal Uyum Nedir?
Sosyal uyum, bireylerin içinde bulunduğu grupta aidiyeti ve kendini hiçbir baskı altında kalmadan ortaya koyabilmesidir. Bunun tam tersi olduğu durumlarda uyumsuzluk ortaya çıkmaktadır. Peki sosyal psikolojide bu kavram ne anlama gelmektedir diyorsanız en temel özellik etkileşim ve düzeylerinin araştırması sonucu görünür olmaktadır. Detaylandırmak gerekirse çeşitli aşamalardan söz edilebilmektedir. Bunlar ise şu şekildedir;
- Farklı gruplar arasındaki uyum
- Tutumlar
- Bireysel doyumun derecesi
- Normlara yönelik uyum
- İnformal uyum
- İstenç ve düşünceler
Sosyal psikolojik deneyler ve çalışmalar bu etkenler ve dahasını da göz önüne alarak bireylerin uyma becerilerini ve davranışlarını incelemeyi esas almaktadır. Özellikle okullarda çocuklara yönelik yapılan araştırmalarda grup içindeki örgütsel tutumlar üzerinde çok sayıda bulgular edinildiği bilinmektedir.
Sosyal Psikolojinin Özellikleri Nedir?
Sosyal psikolojinin özellikleri çeşitli yaklaşımları esas alarak şekillendiği gibi farklı disiplinleri de etkilemektedir. Temelinde bireyler ve grupların kendi özelindeki etkileşimlerinden doğan tutumlar ve davranışları değerlendiren hem bilişsel hem toplumsal bir sürecin araştırma alanıdır. İletişim ve dilin ön planda olduğu çeşitli ritüellerin de ele alındığı bağlam ve çevre içerisinde topluluklar ve insanlar incelenmektedir. Detaylandırmak gerekirse bilinen en önemli içerenler şu şekildedir;
- Genotip ve fenotip davranışların ayrımını inceler.
- Homojen ve heterojen gruplar üzerine değerlendirmeler yapar.
- Örgütsel davranış üzerine çalışır.
- Olgular arası farklılıklar basitten karmaşığa ya da bireyden gruba doğru ilerler.
- Tutum, rol ve davranış öncelenir.
- İçgüdü, grup dinamiği, yargı, taklit, grup ruhu, iletişim vb. kavram ve çalışmalar türetir.
Görüldüğü gibi bireyler veya toplumlar arası etkileşimin başat araştırma alanı olarak sosyal psikoloji çeşitli özelliklere sahiptir. Özellikle bireyden çevreye olan dolaşım ön planda tutulur yani içten dışa olan ilişkiselliğin ele alındığı söylenebilmektedir.
Kaynakça:
Güney, S. (2009). Sosyal psikoloji. Nobel.
Öner, B. (2002). Sosyal temsiller.
