Sosyolojinin Doğuşuna Etki Eden Faktörler | Sosyolojinin Doğuşu

18.Yüzyılda yaşanan Sanayi Devrimi sonrasında toplumdaki değişiklikleri fark etmek, incelemek ve analizler yapmak amacıyla 18.yüzyılın sonlarında sosyoloji bilimi ortaya çıkmıştır. Herbert Spencer, bu durumu ”Sosyal Evrim Teorisi” ile açıklamaya çalışır. Ona göre toplum geçmişten bu yana evrim geçirdi.

Sosyoloji ortaya çıkmadan önce ortaya çıkmasına neden olan birçok faktör bulunur. Sosyolojinin doğuşuna etki eden faktörler: Aydınlanma hareketleri, Fransız ihtilali(devrimi) ve son olarak Sanayi Devrimi‘dir.

1.Fransız İhtilali (French Revolution)

Kilise otoritesi ve monarşi ile yönetilen düzenin yıkılarak, birlik, özgürlük, eşitlik içinde yeniden bir toplumsal düzenin kurulması Fransız İhtilali ile gerçekleşmiştir. Günümüzde siyasal değişimlerin en önemli olaylarından kabul edilmektedir. Toplumda gerçekleşen bu büyük değişim, dönüşüm ve kelimenin tam anlamıyla yeniden yapılanma sosyolojinin ortaya çıkmasında büyük bir etken olmuştur. Bunlara ek olarak Fransız İhtilali’nin birkaç etkisi:

• Resmi nikah ve boşanma devreye girdi.
• Eğitim ve dinde ciddi değişiklikler yaşandı.
• Ailede önemli değişiklik yaşandı.
• İnsan hakları beyannamesi
• Milliyetçilik kavramı ortaya çıktı.

2.Sanayi Devrimi (Industrial Revolution)

Sanayi Devrimi üretimin yapısındaki temel değişimdir. Sanayileşme ile birlikte genel olan tarım üretim biçimi yerini endüstriyel üretime bırakmıştır. Bu değişimle birlikte artık insan ve hayvan gücü de yerini, motor gücü ile çalışan sanayi tipi makinelere bırakmıştır. Değişimler sonucunda seri üretim meydana gelerek başta ekonomik ve endüstriyel yapı olmak üzere, eğitim, aile yapısı, toplumun tabakalaşması ve temel kurumların yapısı değişmiştir. Fabrikalar artarak köyden kente göç durumuna sebebiyet vermiştir ve böylece geleneksel aile yapısı yerini çekirdek aile yapısına bırakmıştır. Kısacası yeni bir toplum düzeni meydana gelmiştir. Bu değişimler ise sosyolojinin ortaya çıkmasındaki geniş çaplı değişim ve dönüşümün nedenidir.

• Kırdan kente göç başladı.
• Kapitalizm ortaya çıktı.
• Emek örgütlenmesi başladı.
• Ekonomik eşitsizlik başladı.
• Lonca sistemi kapandı ve fabrika sistemi geldi.
• İş bölümü ortaya çıktı.
• Feodal üretimden kapitalist üretime geçildi

Not: Comte, Durkheim, Marx, Simmel ve Weber gibi değerli sosyologlar bu dönem için; işçilerin koşulları ve kentleşme konularını ciddi bir şekilde incelemiştir.

3.Aydınlanma Hareketleri (Age of Enlightenment)

18.Yüzyılda yaşanan aydınlanma hareketleri, metafizik, dinsel dogmalar, daha önceden benimsenmiş varsayımlar bulunan zamanı kapsar. Bu dönemde Bilgi, kaynak gösterilerek bilimsel bir aşamaya geçilmiştir. Akla duyulan ilgi artırmış ve yeni fikirler ortaya çıkmıştır.

Sosyolojinin ortaya çıkmasına neden olan ana faktörler haricinde bunlara ek olarak şunların da etkisi olmuştur:

4.Rönesans (Renaissance Age)

15 ve 16.yüzyılda İtalya’da doğup Avrupa’da yayılan güzel sanatlar, edebiyat, bilim gibi alanlardaki gelişmelere ve yeniliklere “Rönesans” denmiştir. Rönesans “yeniden doğuş” anlamı taşır. Rönesans Ortaçağ Hristiyan bakış açısı ve skolastik düşünceye karşıt bir sanat, yöntem ve düşünce niteliği taşımaktadır fakat bu açıklama Rönesans için yeterli değildir. Rönesans’ı biraz daha açıklamak gerekirse: İlkçağlardan gelen birikim ve Ortaçağlardan gelen birikimlerin yeni düzene tabi tutulması, yeni anlayışlar ve yeni yorumların tarih sahnesine çıkması olarak açıklamak mümkündür.

5.Reform

16.yüzyıldan süregelen ve Avrupa’yı etkisi altına alan kilise karşıtlığı olan bir harekettir. Rönesans’ın din alanındaki devamı niteliğindedir. Reform Martin Luther ile birlikte Almanya’da meydana çıkmıştır. Martin Luther kiliselerin çok fazla zenginleşmesine, yozlaşmasına ve dinin siyasete karışmasına tepki göstermiştir ve bu tepkisi ilgi çekerek Avrupa’da da yayılmıştır. Reform, Hristiyanlığın mezheplerin den olan Protestanlığın meydana gelmesine neden olmuştur.

6.Kentleşme (Urbanization)

Sanayi devriminin bir sonucu da kentleşmedir. Kırsal alandan kentlere gelen göçler, yaşanan değişimler, endüstriyel düzenin getirdikleri ve meydana çıkan birçok problem sosyoloji pozitif bilimine daha fazla ihtiyaç doğurdu. Bu konular Max Weber ve George Simmel tarafından detaylıca incelendi. Kentleşmenin getirdiği problemler dolayısıyla ”Chicago Okulu” da kuruldu. Günümüzde de yaşanan göçler sonrasında sosyolojinin önemi gittikçe artmaktadır.

Önerilen Yazı

Sembolik Etkileşimci Yaklaşım Nedir? Temsilcileri Kimlerdir?

Sosyolojinin Ortaya Çıkışı 

İnsan gerek beşeri bilimler gerek sosyal bilimler sayesinde incelenmiştir. Örnek olarak biyolojik yapısının incelenmesi ya da ruh sağlığının incelenmesi gibi durumlar bilimler sayesinde mümkün kılınmıştır. İnsanın, toplum ile olan etkileşimi ve toplumu anlama ihtiyacı ise sosyoloji bilimine düşmüştür. Sosyoloji biliminin ortaya çıkışı ise 19. Yüzyılda toplumu etkileyen faktörlerden meydana gelmektedir.

Sosyoloji Neden Fransa’da Ortaya Çıkmıştır?

Sosyolojinin gelişmesinde etkili olan olaylardan Sanayi Devriminin yanında Fransa’da meydana gelen devrimin de sosyolojinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Kurulan dev fabrikalar, şehirlerin büyümesi, bireysellik ruhu; insanların farklı bir düşünceye, etraflarında olan olaylara farkındalık ile yaklaşmalarına neden olmuştur. Sosyoloji disiplinin bu değişimlerin ve farkındalıkların çok daha büyük olduğu Fransa’da ortaya çıkması bu nedenlere tâbi tutulabilir çünkü sosyal değişimi en hızlı yaşayan ülkeler, sosyolojinin doğduğu ve geliştiği ülkelerdir.

Sanayi Devriminin Sosyolojiye Etkisi

Sosyolojinin ortaya çıkışını sağlayan olaylardan yukarıda bahsedilmiştir. En etkili olayı yani Sanayi Devrimi’ni daha ayrıntılı ele almak gerekirse; Sanayi Devrimi teknolojinin ilerlemesiyle birlikte üretim araçlarının değişmesi, bu değişimlerin de toplumsal yapıdaki yansımaları olarak tanımlanabilir. Değişimlerin başlangıç noktası İngiltere’dir. İngiltere’de başlayan bu değişim Batı Avrupa, Amerika’ya, Japonya’ya ve Rusya’ya yayılmıştır. Sanayi Devriminin gerçekleşmesinin temel nedeni toplumun ihtiyaçlarıyla süregelen isteklerin daha pratik yollarla giderilmesi amacıdır. Bu amaç doğrultusunda insan ve hayvan gücü yerini artık makinelere bırakıyor ve böylece üretim hızlanarak iş gücü hafifliyor.

Fransız Devrimi’nin Sosyolojiye Etkisi

Devrimler, toplumlar için yeni bir düzeni beraberinde getirir. Toplumla alakalı her kurum ve kuruluşlarda yeniden bir düzen, dönüşüm ve değişimi beraberinde getirir. Devrimler tek bir güne indirgenmezler, bu uzun bir süre siyasal, ekonomik ve toplumsal bir alt yapıda başlayarak birikimle ilerleyen süreci kapsamaktadır. Fransız Devrimi, Fransa’da mutlak monarşi düzeninin yerini halkın özgür iradesi ile cumhuriyeti ilan etmesidir. Bu devrimin meydana gelmesinde mevcut iktidarla halk arasındaki zayıf bağ etkili olmuştur. Kralın dayattığı ağır vergiler ve üretim için önemli olan mallara gelen zamlar sebebi ile halkın bu duruma katlanamayarak bir araya gelip mutlak monarşiye karşı çıkmışlardır. Bu karşı duruş yeni düzen, dönüşüm ve değişimi beraberinde getirmiştir. 1789 yılında başlayan Fransız Devrimi siyasi ve toplumsal ele alındığında geleneklerin kırılma noktası olmuştur. Orta sınıf güçlenmiş ve bireysellik, özgürlük, eşitlik kavramlarına dayanarak yeni bir toplum yapısı meydana gelmiştir. Bu faktörler bireysel hak ve özgürlükleri dayalı siyasal değişim insanları, toplum yapısını sorgulamaya yöneltmiştir böylelikle sosyolojinin ortaya çıkmasına olanak sağlanmıştır.

Doğa bilimleri sorularının cevaplarını deney, gözlem ve bilime dayalı açıklamalarla cevaplandırarak geleceğe yönelik olası tahminler yapmaktadır. Yeni düzen kaosu içerisinde sosyoloji öncüleri bilimin kullandığı bu yöntemlerin, toplumla ilgili soruların cevaplarını bulmak için de kullanılabileceğini ve böylelikle toplum kanunlarının da tıpkı doğa bilimciler gibi açıklayabileceklerini düşünmüşlerdir. Bu çabalar sonucunda sosyoloji bilimi meydana gelmiştir. Yukarıda da bahsedildiği üzere Fransız Devrimi ve Sanayi Devrimi sosyolojinin doğuşuna zemin hazırlayan en önemli iki unsurdur.

Sosyal bilimin Avrupa’da resmileşme süreci ise Avrupa’nın dünya üzerinde büyük bir egemenlik kurması ile gerçekleşmiştir. Sosyolojinin bir bilim olarak ortaya çıktığı dönemde, sosyologların birçok kural koyduğunu söylemek mümkündür fakat zaman içerisinde toplumun değişmesi hatta yeni toplumların meydana gelmesi, sanayi toplumunun ile bu rastgele ortaya atılan kurallardan vazgeçilerek daha ihtiyatlı bir davranış gözlemlenmiştir.

⇒ Sosyologer’i Instagram’dan takip etmek için buraya tıklayınız.

Önerilen Yazı

Yapısal İşlevselci Yaklaşım Nedir? Özellikleri ve Temsilcileri