Üç Hal Yasası Nedir? Evreleri Nelerdir? Kime Aittir?

Üç hal yasası, Comte’un insanlığın en ilkel halinden en modern haline geçişini evrimsel bir süreç ile açıkladığı kuramıdır. Comte, Saint Simon’a asistanlık yaptığı dönemlerde, insan ırkının geçirdiği süreçleri ve dönemleri gözlemlemiştir. Comte’a göre insanlığın evrimi yalnızca teknolojik veya fiziksel koşullar ile gerçekleşmemiştir, aynı zamanda zihinsel bir evrim de söz konusudur. Üç hal kanunu; teolojik, metafizik ve pozitif evreden oluşmaktadır. Bu evreler tıpkı bir insanın kişisel gelişimi gibi çocukluk, ergenlik ve olgunluk dönemi ile benzerlik göstermektedir. Ancak söz konusu durum bireysel değil, toplumsal bir evrimdir (Cevizci,2013).

Comte’un üç hal yasası Aristo’nun retorik tasarısı ile de benzerlik göstermektedir. Retorikte de üç önemli aşama vardır: ethos (ahlak), logos(mantık) ve pathos(duygusallık). Bu üç aşama üç hal yasası ile yapısal bağlamda paralellik göstermektedir.

Üç Hal Yasası Teolojik Evre Nedir?

Teolojik evre, toplumdaki ve doğadaki tüm olayların tinsel güçler tarafından yönetildiğine inanılan evredir. Bu dönemin toplumun çocukluk dönemi olduğu ileri sürülmektedir. Teolojik dönemde insanlar bilemediği, anlamlandıramadığı olay ve olguları doğaüstü güçler tarafından idare edildiğine inanmaktadırlar. Bu dönemin düşünsel temellerine göre doğa ve toplum, bir Tanrı tarafından meydana getirilmiştir ve bir Tanrı tarafından yönetilmektedir.

Teolojik dönemin çocukluk dönemi olarak kabul edilmesinin sebebi, bir çocuk gibi söylenen her şeye inanılması ve sorgulamaların pek olmamasıdır. Bu sebeple de teolojik evre, temelde bir düzeni ifade etmektedir. Comte, bu dönemde insanların tercihlerini ve kararlarını düşünsel düzeyde etkileyen bireylerin askerler ve din adamları olduğunu ifade etmektedir.

Teolojik evrede temel soru şudur: Din ile çelişiyor mu? Düşünceler bu sorunun cevabı ışığında gelişmektedir.

Üç Hal Yasası Metafizik Evre Nedir?

Metafizik evre, toplum ve doğa ile alakalı olay ve olguların soyut güçler ile açıklandığı dönemdir. Bu soyut güçler bazen adalet, toplumsal düzen, insan hakları gibi soyut kavramlar olabildiği gibi, ‘karma2 gibi felsefi düşünceler de olabilmektedir. Bu evrede bir Tanrı yoktur ancak hem toplumsal olayları hem de doğa olaylarını düzenleyen soyut güçler bulunmaktadır.

Metafizik dönemin toplumun gençlik dönemi olarak tanımlanmasının sebebi insanların soyut fikirlere yatkın olmasıdır. Evreni, varlığı, doğayı, yaşamı soyut düşünceler ve ideolojiler ile açıklama çabalarındadırlar. Bu dönem süresince metafizik düşünceler, metafizik kavramlar ve uslamlamalardan bahsedilmiştir. Bu evrede toplumların ve bireylerin karar mekanizmalarını şekillendiren gücün hukuki ve siyasi formlar olduğu ifade edilmektedir. Ek olarak, metafizik dönem, teolojik dönem ve pozitif dönem arasında bir geçiş aşaması olarak görülmektedir (Politzer,1999).

Metafizik evrede temel soru şudur: Soyut kavramlar aracılığıyla açıklayabiliyor muyum? Düşünceler bu sorunun cevabı ışığında gelişmektedir.

Üç Hal Yasası Pozitif Evre Nedir?

Pozitif evre, insanların fenomenlerin kaynaklarını değil nedenlerini ve ilişkisel süreçlerini aramaya başladığı evredir.  Bu dönemde, somut ve gözlemlenebilir olgular incelenmeye başlanmıştır. Bu dönemde yöntem tamamen bilimsel, deney ve gözleme dayalıdır. Dolayısıyla konular bilimsel araştırmalar çerçevesinde ele alınmaktadır. Pozitif evre Comte’a göre, nihai olan, her toplumun sonunda ulaşacağı evredir (Gökberk,2003).

Pozitivist dönem, her toplumun ulaşacağı son dönem olduğundan olgunluk dönemi olarak değerlendirilmektedir. Soyut olgu ve olaylardan çok somut olay ve olgulara odaklanarak gerçeklik algısına değer verilmektedir. Dolayısıyla usun imgelemin önüne geçtiği ve hatta imgeden üstün geldiğini söylemek yerinde olacaktır. Comte’a göre pozitif evreye ulaşan toplumlar en üst noktada yer almaktadırlar. Comte, sanayi toplumlarının evrenselleşmesi ve gelişmesi durumunda pozitif aşamaya gelen toplumların hâkim olacağını da ileri sürmektedir.

Pozitif evrede temel soru şudur: Gözlem ve deneyler açıklayıcı oluyor mu? Düşünceler bu sorunun cevabı ışığında gelişmektedir.

İlginizi Çekebilir: Anomi Nedir?

Üç Hal Yasası Kavramı Kime Aittir?

Üç hal yasası kavramı Auguste Comte’a aittir.

Üç Hal Yasası Dönemleri

Üç hal yasası dönemleri aşağıdaki gibidir:

• Teolojik Dönem
• Metafizik Dönem
• Pozitif Dönem

Üç Hal Yasasına Göre İnsan Düşüncesinin Soyut Cisimlerle Açıklandığı Dönem

Üç hal yasasına göre insan düşüncesinin soyut cisimlerle açıklandığı dönem, metafizik dönemdir.

Üç Hal Yasasına Göre Toplumların Bilimsel Dönemi Olarak Anılan Dönem Nedir?

Üç hal yasasına göre toplumların bilimsel dönemi olarak anılan dönem pozitivist (olgucu) dönemdir.

Üç hal kanunu aşağıdaki sosyologlardan hangisine aittir?

• Max Weber
• Adorno
• Auguste Comte
• Montesquieu
• Emile Durkheim

Kaynakça

• Cevizci, Ahmet (2013), Felsefeye Giriş, Nobel Yayınları, 3. Basım, Ankara.
• Gökberk, Macit (2003), Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, 14. Basım, İstanbul.
• Politzer, Georges (1999), Felsefenin Temel İlkeleri, Sosyal Yayınları, 8. Basım, İstanbul.