Uzman Sosyolog Nedir? Nasıl Olunur? Rabia Kıvrak

Uzman sosyolog, bir sosyoloğun lisansüstü eğitimi sonunda sosyolojik araştırma/çalışma konusu başta olmak üzere sosyoloji ana bilim dalı üzerinde alan yazınına ilişkin bilimsel uzmanlık kazanması sonucu edindiği unvan olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda, uzman sosyoloğun sosyoloji ana bilim dalı kapsamında yer alan bir programdan yüksek lisans derecesi almaya ve bu derece ile tanımlanan bütün yetkileri kullanmaya hak kazanması gerekmektedir.

Uzman Sosyolog Nasıl Olunur?

Uzman sosyolog olmak için, üniversitelerin sosyal bilimler enstitüsündeki sosyoloji ana bilim dallarının güz ve/veya bahar dönemi yüksek lisans ilanlarındaki başvuru şartlarını taşımak, yapılacak başvuru sonucu belirlenen yazılı ve/veya sözlü sınavlarını kazanarak ilan edilen yüksek lisans programına yerleşmek ve başarı ile toplam eğitim-öğretim yılı sonunda yüksek lisans derecesi almaya hak kazanmak gerekmektedir.

Uzman Sosyoloğun Farkı Ne?

Bir sosyolog lisans eğitimi içerisinde toplum, sağlık, suç, eğitim vb. birçok sosyolojik alanda, klasik ve çağdaş yaklaşımlar bağlamında eğitim müfredatı içerisinde mezuniyete yeterli bilgi ve birikim kazanarak lisans derecesi alır ve bu dereceye tanınan bütün yetkileri kullanmaya hak kazanır.

Oysaki uzman sosyolog lisans derecesi üzerine yüksek lisans derecesi almaya hak kazanmış sosyologdur. Uzman Sosyolog, spesifik olarak özellikle çalışma ve/veya araştırma alanı başta olmak üzere genel olarak sosyoloji ana bilim dalı kapsamında uzmanlık unvanını kazanmış bir bilim insanıdır.

Uzman Sosyolog Olarak Kamuda Ne İş Yapıyorsunuz?

Uzman Sosyologlar özel sektör, kamu kuruluşları ve birçok sivil toplum kuruluşunda uzmanlık alanları başta olmak üzere çeşitli pozisyonlarda çalışma ve/veya akademik kariyer yapma imkanına sahiptir.

Uzman sosyologlar, özel sektörde; medya, reklam, istatistik, halkla ilişkiler, insan kaynakları, pazarlama, danışmanlık, araştırma/ARGE, strateji geliştirme vb. birçok alanda faaliyet gösteren şirkette istihdam olanağına sahiptir.

Ayrıca, ulusal ve/veya uluslararası alanda faaliyet yürüten sivil toplum kuruluşlarında, Birleşmiş Milletler (Birleşmiş Milletler; Kalkınma Ajansı, Çocuklara Yardım Fonu, Mülteciler Yüksek Komiserliği vb.) kuruluşlarında, Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Bankası, Uluslararası Çalışma Örgütü, Gıda ve Tarım Örgütü ve Uluslararası Göç Örgütü gibi birçok uluslararası kuruluşta kariyer imkanı bulabilmektedir.

Kamu sektörü bağlamında değerlendirirsek aşağıda sıraladığımız bakanlıklar ve kurumlar bünyesinde çalışma imkanı bulabilmektedirler:

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı,
• Adalet Bakanlığı,
• Sağlık Bakanlığı,
• Milli Eğitim Bakanlığı,
• Gençlik ve Spor Bakanlığı,
• Tarım ve Orman Bakanlığı,
• Belediyeler,
• ve Kalkınma Ajanslarında, ‘sosyolog’ unvanı ile görev yapabilmektedir.

Kamu kurumlarında ayrıca bir ‘uzman sosyolog’ kadrosu yoktur. Sadece sosyolog kadrosu bulunmakla, hak kazandıkları akademik ‘uzman’ titrini (titr: şan, unvan) tüm yazışma ve söylemlerinde sosyologların rahatlıkla kullanma imkanları bulunmaktadır.

Uzman Sosyolog Olmak İçin Atmam Gereken İlk Adım Nedir?

Sosyoloji lisans mezunu bir bireyin uzman sosyolog olabilmesi için lisansüstü eğitimini tamamlaması gerekmektedir.

Yüksek lisans eğitimi kapsamında üniversitelerin çeşitli başvuru şartları bulunmaktadır. Bu şartlar; lisans diploma notu, ALES (söz ve/veya ea) puanı, YDS, YÖKDİL vb. yabancı dil puanı gibi kriterleri içermekle beraber şartları taşıyan adaylara bilim sınavı ve sözlü sınavı gibi ya da sadece sözlü sınavı gibi yeterlilik sınavları uygulanmaktadır. Bu kapsamda, ilan edilen kontenjan sayısı kadar başarılı aday yüksek lisans programına kabul edilmektedir.

Burada önemli olan husus hangi sosyolojik alanda, hangi üniversitelerde yüksek lisans yapmak istediğini belirlemek ve o üniversitenin web sayfası üzerinden olası lisansüstü ilanlarını takip ederek başvuru koşullarını sağlamak ve başarıyla lisansüstü eğitime kabul edilmektir. Devam eden süreç akademik bir ilgi ve çalışma disiplini gerektirmektedir. Yüksek lisans programını başarı ile tamamlayan her sosyolog artık bir uzman sosyolog unvanına hak kazanmış olmaktadır.

Kamuda Sosyolog Olarak Çalışmak İçin Lisans Eğitimimizden Sonra Nasıl Bir Yol İzlemeliyiz?

Bir sosyolog ve/veya uzman sosyoloğun kamu sektöründe görev yapabilmesi için kamu personeli seçme sınavına (KPSS) girerek yeterli puan alması gerekmektir.

Alınan KPSS puanı çerçevesinde merkezi yerleştirme ile görev yeri atamaları yapılmaktadır. Ancak, merkezi yerleştirmeler dışında ilgili kamu kuruluşlarının merkez teşkilatının (bakanlıklar özelinde) genel web sayfasından kadro ilanları yapılarak ilgili komisyonlara müracaat yolu ile de atamalar gerçekleştirilebilmektedir.

Tercihe bağlı merkezi atamalarda herhangi bir mülakat (yazılı ve/veya sözlü sınav) söz konusu olmayıp alınan KPSS puanı sıralaması esas alınarak atama yapılırken, komisyon üzerinden yapılan bazı başvurularda KPSS puanına ek yazılı ve/veya sözlü sınav uygulaması da gerçekleştirilmekte ve atamalar bu usule göre yerine getirilebilmektedir.

Sicil Girişinizde Uzmanlığınız Görünüyor Mu?

Kamu sektöründe uzman sosyolog unvanı bulunmamaktadır. Bu sebeple, kamudaki görev unvanınız sosyolog olarak yer alır. Ancak, bir sosyoloğun uzman sosyolog unvanı alabilmesi için lisans eğitimi üzerine yüksek lisans eğitimini tamamlaması gerekmektedir. Kamuda kadronuz sosyolog olsa da lisansüstü eğitiminizi tamamlayarak sosyolog kadrosunda uzman sosyolog olarak çalışabilir ve uzmanlık titrinin getirdiği ‘kadro/derece’ maaş farkını alabilirsiniz.

Örneğin; Sosyolog kadrosuna sahip lisans mezunu bir devlet memurunun kadro derecesi 7. derece 1. kademe diyelim, bu durumda yüksek lisans mezunu sosyolog akademik kazanımı olan uzmanlık unvanı ile bir kademe ilerleme imkanına sahip olmaktadır, yani kadro derecesi 7. derece 2. kademe olur. Özlük ve emeklilik hakkı kazanımına ilişkin çeşitli getirileri vardır.

Sizce Sosyolog Atamaları Neden Az?

Sosyolog atamalarındaki görece azlık ve/veya çokluk durumu birçok kadro elamanı için (psikolog, arkeolog, sosyal çalışmacı, öğretmen, İİBF/FEF kaynaklı bölüm mezunları, bazı mühendislikler vs.) söz konusu olup bu sorunun genel geçer bir cevabı bulunmamakla; ekonomik, siyasal, eğitim kalitesi ve olanakları, devlet kadro planlaması gibi önemli dinamikleri içinde barındırmaktadır.

Kamuda Sosyolog Kimliği İle Çalışabiliyor Musunuz?

Kamu sektöründe sosyolog kadrosu bulunmakla, ilan edilen başvuru şartlarını taşıyan tüm sosyologlar bu kadrolara başvuruda bulunabilir ve çalışmaya hak kazanabilir.

Meslek Adına Tavsiye Ettiğiniz Kitap Var Mı?

Meslek adına tavsiye edilebilecek kitapları belirli bir sınır dahilinde değerlendirmek söz konusu değildir. Sosyoloji, alanı gereği toplum üzerinden birçok yapıyı ve düşünceyi incelemektedir. Bu durumda da birçok kaynaktan bahsetmek mümkün olacaktır. Ancak çalışılacak bazı kamu kurumları üzerinden bir sosyoloğun okuması tavsiye edilen kitapları örnek mahiyetinde şu şeklide sıralayabiliriz.

Örneğin Adalet Bakanlığında çalışacak bir sosyoloğa tavsiye edebileceğimiz kitaplar şu şekilde olabilir:

• Michel Foucault: (Hapishanenin Doğuşu), (Kabahat İşlemek Doğruyu Söylemek), (Güvenlik, Toprak, Nüfus), (Büyük Kapatılma).
• Howard S. Becker: (Hariciler), (Mesleğin İncelikleri).
• Erving Goffman: (Damga), (Tımarhaneler), (Toplum İçinde Davranmak), (Kamusal Alanda İlişkiler) gibi minimal düzeyde bir tavsiyede bulunmak mümkündür.

Yine örneğin bir belediyede kent üzerine çalışan sosyoloğa:

• Neil Smith: Eşitsiz Gelişim
• Richard Florida: Yeni Kentsel Kriz
• Henri Lefebvre: Kentsel Devrim
• David Harvey: Kent Deneyimi
•  Stavros Stavrides: Kentsel Heterotopya
• Neil Smith- Peter Williams: Kentin Mutenalaştırılması adlı kitaplar kaynak mahiyetinde tavsiye edilebilinir.

Kitap seçimi ve tercihi noktasında okuma pratiğinizi ilgi alanınız üzerinden seçtiğiniz kitapların kaynakçasında ki farklı yazarları ve kitapları tespit ederek hem genişletebilir hem de geliştirebilirsiniz. Böylece ilgi duyduğunuz alana olan yetkinliğinizi artırır ve uzmanlık alanında ilerlediğiniz yolu kısaltmış olursunuz.

Sorularınız için: Sosyoloji Forumu