Yeni Dini Hareketlerin Ortaya Çıkış Sebepleri Nelerdir?

Yeni dini hareketlerin ortaya çıkış sebepleri; toplumsal değişimler, bireysel ihtiyaçlar, dini kurumların gittikçe zayıflaması,, dini özgürlük ortamının olması, aile kurumunun gittikçe zayıflaması, din kurmanın çok kolay olması, subjektivizm, sekülerizm, kayıtsızlık gibi faktörlere dayanmaktadır.

Mevcut dine karşı ortaya çıkan yeni dini hareketler, ilk olarak baskın kültüre karşı ortaya çıktıkları için dışlanma yaşarlar. Bu dinler, yıkıcı, zararlı ve kıyamet tarikatları olarak görülebilir. Toplumda ”Sapkın” olarak görülebilirler. Bu hareketler, senkretik ve eklektik yapıdadır. Hareketin başında karizmatik lider olarak görülen aynı zamanda tanrısal bir elçi olarak görülen kişi vardır. Bu kişinin fikirlerine göre hareket edilir ve bu kişinin otoritesi kabul edilir. Lidere sadakat esastır.

Yeni dini hareketler, geleneksel dini anlayıştan farklı, yeni bir yaşam şekli oluşturmaya çalışan bu anlayışta evrensel olarak dini yapının değişmesini hedeflemektedir. Yeni Dini Hareketler kavramını oluşturan kelimelere baktığımız zaman “yeni” ve “din” kelimeleri de aslında bize yeni bir dini anlayışı ortaya koymaya çalıştığını göstermektedir. Ancak şöyle de bir gerçek vardır ki zaman içerisinde yerine başka hareketlere bırakabileceğini zamanla değişip dönüşebilme olasılığı olduğunu da söyleyebiliriz. Tarihsel sürece bakıldığında ise özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra dünyanın farklı yerlerinde ortaya çıkan daha sonra kitlelere yayılarak dinsel gruplar oluşumunu ifade etmek için “Yeni Dini Hareketler” terimi kullanılmaktadır. Yeni dini hareketler, 1960 yıllarında Batı’da ortaya çıkan daha sonra 1970’li yıllarda önem kazanan ve 1980’lerde durağanlaşmış fakat son yıllarda tekrar kendini göstermeye başlamıştır. Yeni dini hareketler, insanların maneviyat arayışına çözüm olmayı hedeflemektedir. Aynı zamanda insanda var olan potansiyeli iyileştirmek, bilinç seviyesini yükseltmek hedefleri arasındadır. Yeni dini hareketlerin ortaya çıkma sebepleri ise;

• Modernleşmeyle birlikte kültürümüzde önemli bir yeri olan, toplumun yapı taşı olarak tanımlanan aile içerisindeki iletişimin zayıflaması, ben merkezli düşüncenin ortaya çıkması ve hakim olması, kentleşmenin hızlanması ve yeni bir din oluşturmanın kolay olmasından dolayı yeni dini hareketler ortaya çıkmıştır.
• Eğitim, iş gibi durumlardan kaynaklı olarak farklı ülkelerden göç etmiş insanları aynı toplulukta bulunması amacıyla yeni dini hareketler ortaya çıkmıştır.
• İnsanların mensup oldukları dini inançları artık bazı noktalarda yeterli gelmemeye başlamıştır. Yeterli gelmediği noktada yeni dini hareketlere başvurmuşlardır.
• Dini metinlerin dogmatik, katı ve değişmez yaklaşımların toplumsal hayat içerisinde insanların karşılaştıkları sorunlara çözüm bulma noktasında yetersiz kalması yeni dini hareketleri ortaya çıkarmıştır.

Yeni Dini Hareketlerin Temel Özellikleri Nelerdir?

• Yeni dini hareketler, geleneksel inançlardan tamamıyla kopmadan, çeşitli yollarda devam ettirebilme esnekliğine sahiptir.
• Yeni dini hareketler, toplumla birey arasındaki gerginliğin düzeyini korumaktadır.
• Yeni dini hareketler, etkinliklerine ve pratiklerine insanların uyum sağlaması noktasında yüksek bir ikna kabiliyeti bulunmaktadır.
• Ahlaki kurallar vardır.
• Dine rasyonel bir bakış açısı ile yaklaşmazlar.
• Liderlere koşulsuz bir bağlılık vardır.
• Lider, otoriter bir yapıdadır. Liderler, öğretmen, peygamber, şaman ya da tanrısal bir figür olarak görülürler.
• Üyeler kuralları direkt kabullenip eleştirmezler.
• Milenyum kavramını vurgularlar.
• Onlar için misyonerlik bir görevdir.

Yeni Dini Hareketlerin Hedef Kitlesi Nedir?

Yeni dini hareketlerin hedef kitlesi; genç, dinlere karşı eleştirisi olanlar, geleneksel dinlerin sınırlarından rahatsız olanlar, özgür olmak isteyen kişilerdir. Bu kişiler genel olarak genç ve arayış içerisinde olan kişilerdir. Daha özgür yaşam için yeni dini hareketler çerçevesinde araştırma yaparlar ve bu bağlamda da kendilerini özgür hissettikleri harekete dahil olurlar. Her dini hareket farklı  hedef kitlesini barındırır. Örnek vermek gerekirse;

Scientology hareketi, sanatçılar, ceolar ve zenginler tarafından benimsenirken Hare Krishna hareketi, öğrenciler ve gençler tarafından benimsenir.

Yeni Dini Hareketler Hedef Kitlesini Nasıl Kazanmaktadır?

Yapılan çalışmalar ve araştırmalar ışığında yeni dini hareketlerin misyonerlik faaliyetleriyle yayıldığını görmekteyiz. Yetiştirilen misyonerler insanların bulunduğu yerleri ev, işyerleri, caddeleri, sokakları, havaalanları, alışveriş merkezleri, pazarları vb. kısacası toplu yaşam alanları tabiri caizse kapı kapı dolaşarak hazırladıkları broşür gibi materyallerini insanlara ulaştırarak yeni üyeler kazanmaktadır. Sosyal ilişkiler kurmak ve kurulmuş sosyal ilişkileri iyileştirmekte yeni üye kazanmayı sağlamaktadır. Yeni üyelerinde kendi çevreleriyle iyi ilişkiler kurup yeni dini hareketlere katılım sağlamaları için yönlendirilmektedir. Kendi sosyal çevresi olmayan, ikili ilişkilerinde zayıf bireyler için yeni dini hareketlerin çekiciliği bulunmaktadır. Aynı zamanda karizmatik liderin tavırlarının da hedef kitleyi genişletmede önemli rolü bulunmaktadır. Liderin eylemleri ve insanlar üzerinde bıraktığı etkilerin abartılarak kulaktan kulağa yayılması bu hareketin yeni üye kazanmasına yol açmaktadır. Bu hareketlerin en önemli noktası ise ilk başta dini yönlerini gizlemesidir. Doğuya has olgular ile Batıya has olguları sentezleyip bireylere sunması farklı toplumları bir araya getirme özelliği ile herkesi kucakladığını gösteren tavrıyla yeni dini hareketler üye kazanmaktadır.

Yeni Dini Hareketlerin İsimleri Nelerdir?

• Mormonlar
• Yedinci Gün Adventizmi
• Yehova Şahitleri
• Moonculuk: Birleşik Kilise
• Hare- Krişna: Iskcon
• Transdantal Meditasyon
• İslam Milleti
• Wicca
• Jediism
• Eckankar
• Kibology
• Scientology
• Thelema
• Aum Shinrikyo
• Unification Church
• New Age hareketi
• Raelizm
• Hare Krishna hareketi
• Falun Gong
• Theosophy
• Druidizm
• Asatru
• Neo-Paganizm

Keşfedin: Felsefede Panteizm Nedir?

Kaynakça:

• Uluç, Ö. (2006). Yeni Dini Hareketler ( Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kirman, Mehmet Ali. Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2010.
• Ders Notları

Önerilen Yazı

Sekülerleşme Paradigmaları Bağlamında Türkiye’de Şehirleşme ve Din